Millenniumprobleem wekt zorgen bij DNB

Door onze redacteur ERIK VAN DER WALLE
De banken in Nederland floreren als nooit tevoren, maar De Nederlandsche Bank blijft zich zorgen maken. Zoals een goed toezichthouder betaamt. Over het millennium, de kredietwaardigheid en de Aziatische crisis.

AMSTERDAM, 28 APRIL. De Nederlandse banken hebben in het afgelopen jaar bijna 10 miljard gulden winst gemaakt. In haar jaarverslag stelt De Nederlandsche Bank (DNB) tevreden te zijn over de resultaten, zeker omdat de baten voor ruim 60 procent afkomstig zijn van het stabielere kredietbedrijf.

Banken in het buitenland zijn gemiddeld afhankelijker van de meer wisselende effectenprovisies. De rest van de stabiliteit bij de Nederlandse banken wordt gegarandeerd door de boekhouders van de Nederlandse banken. Het Nederlandse bankwezen heeft namelijk ,,de neiging de winsten te egaliseren'', zo merkt de toezichthouder in het jaarverslag op.

Volgens directeur T. de Swaan, verantwoordelijk voor het bankentoezicht bij de centrale bank, is die verrassende passage niet als een negatief oordeel bedoeld. Toch zijn banken altijd zeer allergisch voor het verwijt dat hun winsten al voor het begin van het boekjaar bekend zijn. ,,Die passage over de winstegalisatie is niet zo absoluut bedoeld als die er staat. In de fiscale Nederlandse wetgeving is het mogelijk om reserveringen te maken, bijvoorbeeld voor de euro en het millennium. Buiten Nederland kan dat niet altijd.''

De stabiele winsten betekenen niet dat de banken geen bedreigingen kennen. Neem bijvoorbeeld de financiële crisis in de Aziatische regio, waar Nederlandse banken ruim 150 miljard gulden aan kredieten hebben uitstaan. De zwaarst getroffen landen (Indonesië, Zuid-Korea en Thailand) hebben zo'n 25 miljard aan Nederlands bankkrediet.

,,Dat zijn schrikbarende cijfers, maar veel van deze schulden zijn lokaal gefinancierd, waardoor het valutaprobleem niet speelt. En in veel gevallen zijn er zekerheden afgegeven of gaat het om vorderingen op overheden''.

Een klein probleem is het zeker niet, gaf De Swaan gisteren toe. Niet voor niets eist hij van de banken sinds december vorig jaar een extra wekelijkse rapportage over de Aziatische 'uitzettingen'. ,,Een redelijk unieke plicht die sinds de Amerikaanse schuldencrisis in het begin van de jaren tachtig niet meer is toegepast. Voordeel van die rapportage is onder meer dat je banken zelf verplicht om wekelijks de toestand bij de buitenlandse filialen te bekijken. In deze crisis is vooral de te gebrekkige informatievoorziening in de landen zelf een probleem geweest.''

Pessimistisch over Azië en de Nederlandse betrokkenheid is De Swaan niet. ,,Het grootste gevaar is indirect, namelijk dat banken in Japan, waar Nederland 40 miljard heeft uitstaan, door de crisis in problemen komen. Maar ik kan me nog steeds niet voorstellen dat de centrale bank in zo'n rijk land zal omvallen.''

De Nederlandsche Bank maakt zich meer zorgen over de millenniumproblematiek. Om te vermijden dat computers in het jaar 2000 door het datumprobleem niet meer functioneren, heeft de toezichthouder geëist dat de belangrijke systemen al voor 1999 zijn aangepast, zodat het laatste jaar van de eeuw gebruikt kan worden voor het testen. Een onderzoek uit een Brits vakblad leerde vorige week echter dat heel wat banken de deadline van 1999 niet zullen halen.

,,Bij de gang van zaken bij een aantal banken kun je inderdaad vraagtekens zetten, maar gemiddeld genomen ben ik tevreden over het verloop'', aldus De Swaan. Of er ook twijfelgevallen bij de tien grootste banken in Nederland zijn, wilde hij niet kwijt.

,,Waar nodig zullen we in de komende maanden eisen dat er prioriteiten worden gesteld: als alle computers niet meer kunnen worden aangepast, dan de bedrijfskritische in elk geval wel.''

Volgens De Swaan zijn er eerder problemen bij de klanten van banken te verwachten. Die klanten zouden op hun beurt, bijvoorbeeld bij een faillissement, de banken mee kunnen trekken. ,,Vooral bij het bedrijfsleven en de overheid is het noodzakelijk meer aandacht aan dit probleem te besteden. Ik wil niet verhelen dat we ons daarover zorgen maken. Op ons verzoek vragen de banken nu bij grote kredieten aan hun cliënten of zij het millenniumprobleem hebben opgelost.''

De toezichthouder lijkt ook met enige zorg te kijken naar de ambitie van bijvoorbeeld ING en ABN Amro om ook als effecten- en zakenbank een rol van (mondiale) betekenis te spelen. ,,Dit (streven) gebeurt in de overtuiging dat hoge winsten te behalen zijn'', klinkt het enigszins sceptisch. Fijntjes merkt De Nederlandsche Bank op dat de resultaten van de effectendivisies achterblijven bij de verwachtingen. Onder meer door de hoge salarissen en bonusregelingen voor het personeel. ,,Het is de vraag of deze cultuur past bij de van huis uit voorzichtig opererende Nederlandse bankiers'', aldus het verslag.

Voorzichtigheid is ook geboden bij het verstrekken van tophypotheken, zo vindt De Nederlandsche Bank. Door de verstrekkingsvoorwaarden te versoepelen (hypotheek op twee salarissen bijvoorbeeld) zijn de banken erin geslaagd hun marktaandeel op de hypotheekmarkt te verhogen van 79 procent in 1995 tot 83 procent vorig jaar.

Bij een derde van de nieuwe hypotheken ging het om oversluitingen waarbij wordt geprofiteerd van de prijsstijgingen van een eerder gekocht huis. Wanneer de rente stijgt en de huizenprijzen dalen, zullen ,,niet alleen particulieren, maar ook de banken'' in problemen kunnen komen. Hierover is al met de banken overlegd. ,,We hebben over de tophypotheken onze zorg uitgesproken'', stelt De Swaan en volgens hem heeft dat inmiddels succes gehad. Aanvragen worden ,,wat beter bekeken''.