Roel Janssen
De computer van NRC Handelsblad kan dit artikel in zijn geheugen bewaren tot 31 december 1999. Daarna verdwijnt het, want een bewaardatum 01-01-00 wordt verworpen als een illegal date. Veel computerprogramma's hebben moeite met de komst van de volgende eeuw en dat kan tot dramatische situaties leiden.

In januari 2000 overwegen luchtvaartmaatschappijen hun vliegtuigen aan de grond te houden omdat ze de computers aan boord van de vliegtuigen en bij de luchtverkeersleiding niet vertrouwen. Het is mogelijk dat auto's weigeren te starten, videorecorders gedeprogrammeerd raken, magnetrons niet meer werken, banktegoeden verdwijnen, gevangenisdeuren openspringen. Of dat de beurshandel op Wallstreet stilvalt en de beveiliging van kerncentrales in Rusland faalt.

Maatschappelijke en economische chaos, kortom.

Dit 'millenniumprobleem', dat in vakkringen bekend staat als Y2K (year twothousand), is een gevolg van het onvermogen van veel computersystemen om een onderscheid te maken tussen deze en de volgende eeuw. De oorzaak hiervan ligt in de beginjaren van de automatisering. Om ruimte te besparen werden jaartallen aangegeven met de laatste twee cijfers: 97 voor 1997. Weinigen beseften toen dat de sprong van 99 naar 00 zou betekenen dat de jaartelling elektronisch een eeuw wordt teruggezet: op 1999 volgt niet 2000 maar 1900.

De software moet worden aangepast. Dat valt nog wel te doen met datumvelden in administratieve software, maar het is ingewikkeld met de zogenoemde 'embedded software', de chips die zorgen voor de procesbesturing van apparatuur. De wortels van het millenniumprobleem kunnen diep begraven liggen in onzichtbare lagen van de elektronica.

,,Misschien zijn alle chips OK. Misschien zijn sommige niet in orde, maar heeft dat geen effect. Misschien ook wel. Het probleem is: niemand weet het zeker'', aldus een waarschuwing op het Internet, waar discussies over het millenniumvraagstuk inmiddels hot spots zijn.

Zonder aanpassingen kunnen zich de gekste dingen bij standaarduitvoeringen van computerprogramma's voordoen. Bijvoorbeeld bij berekeningen (00 - 65 = -65 maar 2000 - 1965 = 35), bij validaties (00 < 65 maar 2000 > 1965), bij sorteringen (00 verdwijnt eerder uit voorraden dan 99), of bij het gebruik van 00 als code voor 'onbekend' en van 99 als code voor 'oneindig'. Om het nog ingewikkelder te maken: 2000 is ook nog een schrikkeljaar.

Begin deze maand heeft het Amerikaanse Huis van Afgevaardigden hoorzittingen over Y2K gehouden. ,,Iedereen praat over de bedreiging van het broeikaseffect dat over honderden jaren speelt, maar internationale actie moet zich nu richten op een probleem dat over twee jaar toeslaat'', waarschuwde James Cassell van Gartner Group, een onderzoeksbureau dat geldt als pionier op het gebied van het millenniumvraagstuk. Van Gartner is de schatting afkomstig dat aanpak van het Y2K-probleem wereldwijd meer dan 500 miljard dollar kost.

Het Amerikaanse Congres overweegt om ondernemingen wettelijk te dwingen openbaar te maken hoever ze met de aanpak van het millenniumvraagstuk gevorderd zijn. Europa loopt wat dit betreft hopeloos achter. Informatiedeskundigen in de Europese Unie zijn bezig met de euro. Han Boer, bij het accountantskantoor KPMG belast met het millenniumvraagstuk, waarschuwt dat het om twee verschillende problemen gaat. ,,De euro heeft ook voordelen'', zegt hij. ,,En het jaar 2000 is echt onafwendbaar.''

In de Nederlandse politiek heeft het Y2K tot nu toe nauwelijks aandacht ggekregen. Het Kamerlid Wil Verkerk van het Algemeen Ouderenverbond werd niet serieus genomen toen hij er op 21 mei vorig jaar voor het eerst vragen over stelde. Geruststellend antwoordde staatssecretaris Kohnstamm (D66, Binnenlandse Zaken) na ruim drie maanden dat de overheid de problemen inventariseerde en dat ,,geen van de organisaties te kennen gaf grote problemen te verwachten met de eeuwwisseling''. In antwoord op vragen van drie VVD-parlementariërs herhaalde Kohnstamm op 7 november dat ,,ieder departement verwacht het probleem tijdig te hebben opgelost''. Twee weken later zei Kohnstamm in de Kamer dat de kosten voor de overheid hooguit tussen de 300 en 500 miljoen gulden zouden liggen - bedragen waarover deskundigen hun schouders ophaalden.

Zo sudderde het verder.

Maar op 28 maart 1997 stuurde Kohnstamm een brief naar de Kamer waarin hij erkende dat ,,binnen gemeenten weinig prioriteit (aan Y2K) wordt gegeven, laat staan dat er maatregelen zijn of worden getroffen.'' Weer stelde Verkerk vragen: of er wel gedacht was aan het tekort aan informatiedeskundigen en of het waar was dat nog slechts tien procent van het bedrijfsleven en de overheid zich actief bezighield met de 2000-problematiek.

Minister Ritzen (Onderwijs) berekende dat een tekort van 9.000 informatici is voorzien tot de eeuwwisseling en dat het bedrijfsleven de oplossing van dit probleem maar ter hand moet nemen.

Ook bij Economische Zaken was iemand wakker geworden. Op 20 juni kwam een brief van Kohnstamm en Wijers (EZ) waarin de oprichting van een Millennium Platform werd aangekondigd. ,,Het probleem is lastiger gebleken dan eerst voorzien'' en ,,een snellere aanpak van het vraagstuk is noodzakelijk'', aldus de bewindslieden. Ze beloofden dat in september een rapportage en een risico-analyse klaar zouden zijn.

De rapportage is er nog steeds niet. Wel is Jan Timmer benoemd tot voorzitter van het Millennium Platform, dat op 25 november naar buiten zal treden met een plan van aanpak. Er zijn dan nog 766 dagen tot 01-01-00. Oeps. De dag na oudejaarsavond 1999.