Dossier Telecom

Dossier KPN Telecom

Nieuws

Achtergrond

Cahier KPN Mobile

KPN Qwest

Telefónica

Cahier Frequentieveiling

Bedrijfsprofiel

Links

Reacties

De permanente campagne van KPN

Door MENNO TAMMINGA
Wat een verschil maakt een jaar. Morgen is het precies een jaar geleden dat operatie Rhino succesvol werd afgerond. Rhino? Dat was de codenaam bij KPN voor de overname van een meerderheidsbelang in het Duitse mobiele telefoniebedrijf E-Plus. Bij de aankondiging in december 1999 goed voor meer dan 20 miljard gulden. Toen de overname op 24 februari 2000 werd bezegeld was de koers van de KPN- aandelen bijna 61 euro, vanochtend was het ruim 12 euro.

KPN kocht E-Plus vlak voor de financiële bellenblazerij in de koersen van telefoon-, internet- en mediabedrijven zijn hoogtepunt bereikte. Drie weken na Rhino ging World Online naar de beurs.

KPN leende het geld voor de aankoop van E-Plus bij banken en beleggers en deed er nog een schep krediet bovenop om nieuwe mobiele frequenties in Nederland en Duitsland in de wacht te slepen. De overname van E-Plus moest KPN's grote sprong voorwaarts zijn: "inbreken" op de grootste consumentenmarkt van Europa.

Dat was de theorie, de praktijk is grillig en ruw. De overname van E- Plus viel vrijwel samen met een machtswisseling. W. Dik ging met pensioen, P. Smits werd eerste maan.

Sindsdien voert Smits een permamente campagne vol fusie-, overname- en alliantiebesprekingen, financiële presentaties, contacten met analisten, beleggers en bankiers. Het tempo en de teleurstellingen moeten de fysieke en mentale conditie van de topmanagers, een onderschatte factor bij benoemingen, zo langzamerhand uitputten. Geen beursgang van het mobiele netwerk. Uitgifte van nieuwe aandelen mislukt.

"Ik was even helemaal uitgerafeld", zei Smits eind vorig jaar tegen weekblad Elsevier. "Soms ben ik wekenlang weg van m'n gezin", bekende bestuurslid J. Drechsel, die KPN's buitenlandse zaken doet, vorig jaar in het personeelsblad.

Een jaar E-Plus is een jaar les in het openhouden van alle mogelijke financieringsbronnen voor een kapitaalintensief bedrijf met een schuldenlast van tegen de 50 miljard gulden. KPN miste vorig jaar een unieke kans om ook preferente aandelen te plaatsen bij grote Nederlandse verzekeraars. Daarmee zouden de financiële buffers met een miljard gulden of meer zijn versterkt.

Ahold is een van de concerns die met succes preferente en gewone aandelen plaatst. "Toevallig" is Ahold-topman C. van der Hoeven commissaris bij KPN en een van de mensen bij wie Smits graag om raad aanklopt. "Die weet hoe je de wereld kunt veroveren en hoe je dat niet moet doen", zei Smits in Elsevier. Juist die ervaring is nu eerder een manco: onder de commissarissen zijn veel veroveraars, maar alleen ex- Philips-bestuurder D. Eustace is een geoefende financiële brandweerman.

De schuldenlast en bijbehorende rentebetalingen zitten KPN als een duivel op de hielen. Banken accepteerden de schuldenlast van KPN in afwachting van de rappe uitgifte van effecten met vaste of variabele rente bij beleggers. Met de opbrengst daarvan konden de bankleningen (deels) snel worden afgelost. Beleggers bleken echter nog vatbaarder voor sentimentswisselingen dan bankiers, zeker nu de internationale arbiters van de kredietwaardigheid van bedrijven, zoals Moody's en Standard & Poor's, nerveus zijn. Het zal de arbiters niet nog eens overkomen dat zij debâcles bij prominente schuldenaren, zoals Aziatische tijgers of Rusland, te laat zien aankomen. Moody's en Standard & Poor's verlaagden beide dit jaar hun oordeel over KPN.

Zelfs een positief getoonzet analistenrapport van ABN Amro heeft onheilskiemen. KPN verdient, na de noodzakelijke afschrijvingen, volgens de taxaties van de bankanalisten drie jaar aaneen (2000, 2001 en 2002) onvoldoende om zijn miljardenrente te betalen.

De verlaagde kredietwaardigheid en de wanverhouding tussen verkopers en kopers van het doffe tafelzilver van armlastige telefoonbedrijven sturen die ondernemingen steeds dieper het financiële moeras in. De bewegingsruimte van de telefoonbedrijven wordt gekortwiekt, het kost steeds meer energie en moeite om er weer uit te komen. De kwetsbaarheid van KPN voor externe schokken groeit.

Slaat de nervositeit van beleggers en van de arbiters als Moody's over op anderen, zoals de accountants en de Amerikaanse beurscommissie SEC? Niets menselijks is rekenmeesters vreemd. De SEC speelt een rol omdat KPN een beursnotering op Wall Street heeft.

Om E-Plus te kopen kwam KPN met twee knappe financieringsvormen, vermogensversterkingen die gekoppeld waren aan wat toen betaald werd voor dat soort bedrijven. Op last van de SEC werd de waarde daarvan niet, zoals aanvankelijk gepland, vastgesteld op de datum waarop de overname was aangekondigd, maar op de dag van de feitelijke overname.

Toen was de telefoon- en internethausse nabij zijn top. Het leverde KPN miljarden papieren vermogen extra op. Zullen de SEC en de accountants na de koersval van telefoon- en internetwaardes de hoge waardering van deze financieringsconstructies handhaven? Of worden zij pietjes precies en slaan zij een levensgevaarlijke bres in de financiële positie van KPN?