Terminal TWA, grote hal

De expositie begint met de eerste metalen brug, die in 1785 in het Engel se Coalsbrookdale werd gebouwd. Deze baanbrekende Ironbridge werd weliswaar van het revolutionaire nieu we materiaal gietijzer gemaakt, maar de constructie was precies dezelfde als bij zijn houten voorgangers. Al voor dat de brug klaar was stroomden de toeristen toe om dit wonder, waarvoor tot 1950 tol betaald moest worden, te zien: een metalen overspanning van wel dertig meter. Een eeuw later was de eerste grote stalen hangbrug een feit, over het Schotse Firth, met een overspanning van 2,5 kilometer. Maquettes, modellen en foto's tonen hoe het werkt, in de vitrine ligt een groot oud boek met tekeningen liefdevol op een kussen opengelegd.

Midden vorige eeuw begonnen de ingenieurs hun vindingrijkheid op an dere doelen te richten, zoals winkel passages en viaducten voor het nieuwe vervoersmiddel, de trein. De koloniale tijd bracht de kas voort, de opvolger van de wintertuinen en orangerieën die Europa al sinds de zeventiende eeuw kende, waar nu op grote schaal tropische planten konden worden ge teeld en bewonderd. De noviteit die het meeste opzien baarde, was het Crystal Palace, dat Joseph Paxton ontwierp voor de Wereldtentoonstel ling van 1851 in Londen. Deze kolos sale hal bestond uit prefab-elementen en stond er in zeven weken - en werd daarmee meteen een symbool van het nieuwe tijdperk, dat van de industrialisatie.

De ware uitvinders onder de ingeni eurs lieten hun fantasie nog verder uit waaieren. Een van de figuren die in de ze duisternis - het licht moet laag vanwege de vele kwetsbare tekeningen - tot kleurrijk leven komt, is Isambard Kingdom Brunel. Op stereoscopische foto's is te zien dat zijn verschijning - met flambard, lorgnet en een hoge hoed die hem laat lijken op de Mad Hatter uit Alice in Wonderland - even flamboyant was als zijn naam. Naast viaducten en bruggen ontwierp hij ook paquebots, stoomschepen. Zijn eerste, het houten Great Western, voer op stoom, maar was ook voorzien van zeilen en een schoepenrad. Of dit een experiment was, of een teken van onzekerheid, wordt jammer genoeg niet vermeld. Daarna kwam het stalen Great Britain, een van de eerste schepen met een schroef, en vlak voor zijn dood in 1859 werd zijn ijzeren Great Eastern te water gelaten, verreweg het grootste schip ooit gemaakt.

Eind van de eeuw verdringt staal ijzer in de bruggenbouw. Toch leidt de uitvinding van een nieuw materiaal niet tot de verdwijning van het oude. Gustave Eiffel heeft in 1889 zijn om streden toren van gietijzer gemaakt, ook al was staal aan zijn zegetocht bezig - niet in de laatste plaats omdat Eiffel van het decoratieve effect van die tweeëneenhalve miljoen klinkna gels hield. De Victoria-brug in Canada, die in 1853-'59 de Atlantische oce aan met de grote meren over een af stand van drie kilometer verbond, werd ondanks alle nieuwe technologische mogelijkheden gewoon van hout gemaakt: dat was goedkoper.

Een van de dingen die deze tentoon stelling zo interessant maakt, is dan ook de regelmatig terugkerende tegen stelling tussen het bouwproces en het uiteindelijke resultaat. Het Crystal Palace was dan wel het summum van moderniteit, op een gravure is te zien hoe een prefab-onderdeel van het dak omhoog wordt gehesen: met zes gespierde paarden. In de tweede ten toonstellingszaal wordt op een wand, reusachtig uitvergroot, een korrelige film gedraaid van de bouw in de jaren twintig van de betonnen paraboolvor mige zeppelin-hangars op het vlieg veld Orly. Dit waren de kinderjaren van het beton: de roedes van de bewa pening worden met een draadje en een tangetje aan elkaar geknoopt, elk ele ment van de bekisting wordt apart door diverse arbeiders op zijn plaats gehesen en bevestigd. En na al dat ouderwetse zwoegen komt er iets van een ongekende plasticiteit en moderniteit te voorschijn. Zo lopen telkens de ou de en de nieuwe tijd in elkaar over; het begrip vooruitgang wordt vloeibaar.