[ 8 ]
Bij de kniediepe put met de botten van haar kameraden verschijnt een veterane van de guerrillastrijd: Loyola Guzman. Haar inzet voor de familie van vermiste Bolivianen stuit op onbegrip bij Westerse geldschieters: ,,Alles is toch back to normal?''

9
[ 10 ]
Che Guevara begint te twijfelen aan de strijd in Bolivia. ,,De ware revolutionair wordt bewogen door gevoelens van liefde'', zo schreef hij. Maar dat was voordat hij uit Cuba vertrok.

Loyola is een van de weinige overlevenden die het 'zink-huis' aan het riviertje Ñancahuazú heeft bezocht, het basiskamp van de guerrilla dat was uitgerust met een openluchttheater van boomstammen voor de verplichte lessen in wiskunde (op drie niveaus), geschiedenis, Quechua en politieke economie. Che zette zijn legertje van Boliviaanse mijnwerkers en Cubaanse rietkappers aan tot de studie van Hegel, Marx, Trotsky en Régis Debray, de Franse Harry Mulisch die de daad bij het woord voegde en een maand lang kwam meevechten. Debray had een hoog-theoretisch werk geschreven (La revolucion dans la revolucion) en kreeg van Fidel Castro de opdracht om Che op te zoeken in Bolivia. Maar voor de guerrillastrijd was de Parijse schrijver te fijnbesnaard. Zo gauw hij kon verliet hij het kamp, zogezegd om Jean Paul Sartre en Bertrand Russell bij de beweging te betrekken. In het dorp Muyapampa werd hij echter opgepakt en in het cachot gegooid. ,,Debray is ten prooi gevallen aan zijn haast, wanhoop bijna, om te vertrekken'', noteert Che in zijn krijgsjournaal. Het proces tegen de onbesuisde Fransman was een spektakel. President De Gaulle schreef een pleitbrief, zijn moeder bezocht hem in zijn cel, in Europa werden handtekeningen verzameld, maar dat alles mocht niet baten. Debray werd tot dertig jaar gevangenisstraf veroordeeld (waarvan hij er uiteindelijk drie heeft uitgezeten). ,,Het rumoer rond de zaak-Debray heeft onze beweging meer agressie gegeven dan tien succesvolle veldslagen'', schrijft Che, zonder te beseffen dat zijn eigen kansen op een rechtszaak vanaf dat moment zijn verkeken. Direct na de ervaring met Debray, die het imago van Bolivia geen goed had gedaan, had de legertop besloten om Papá, eenmaal gevangen, geen proces te gunnen.

NIEUWS AGENDA SUPPLEMENT ARCHIEF TREFFERS SERVICE

© NRC HANDELSBLAD (10 februari 1996)







foto's van Régis Debray