[ 7 ]
Hoe de atheïst Ernesto Che Guevara posthuum de schutspatroon van de boeren wordt: de heilige San Ernesto.

8
[ 9 ]
In opdracht van Fidel Castro bezocht de Franse schrijver-journalist Régis Debray het guerrillakamp in de jungle. Zijn arrestatie en het daaropvolgende proces was voor de legertop aanleiding om Che Guevara, eenmaal gevangen, niet voor de rechter te slepen, maar direct te executeren.

De opwinding in Vallegrande zorgde ervoor dat het carnaval uitbundiger werd gevierd dan anders. Onder het dansen op kopergetoeter klampten de bewoners de buitenlandse journalisten aan. Ze vergaten hun angst voor het leger en vertelden dat de guerrilleros niet onder de landingsbaan maar in een greppel ernaast waren begraven. Er werden twee kuilen gevonden, maar die waren gevuld met louter stenen en schorpioenen. Toen de meeste journalisten alweer waren vertrokken vertelde Carlos Cortez, in 1967 chauffeur van het Derde Genie Bataljon, dat hij op een nacht drie guerrilleros (,,wie weet zat Che erbij'') had begraven in een erosiegeul, niet ver van het slachthuis. Het was op die door stekelplanten overwoekerde plek dat Patricia Bernardi, de Argentijnse antropologe die de leiding van het onderzoek op zich had genomen, op menselijke botten stuitte.

Het graf is afgezet met rood-wit politielint en overdekt met een blauw zeil tegen de zon. Onder de nieuwsgierigen die zich rond de put verdringen bevindt zich een indiaanse vrouw met een strooien hoed, Loyola Guzman, een veterane uit de beweging van Che. Ze schenkt cola uit een thermoskan. Naast haar staat Chato Peredo, een psycholoog uit Santa Cruz, die op zoek is naar de botten van zijn broer Coco, die twee weken voor de dood van Che in een hinderlaag van het leger was gelopen. ,,Een gebarsten en gedeukte schedel!'' zegt hij. ,,Wat heeft dat te betekenen?''

,,Voor het leger is dit de doos van Pandora'', voorspelt Loyola. Als boekhoudster en coordinatrice van de stadsguerrilla in La Paz onderhield ze het contact met de opstandelingen in het bos, die zich het Nationale Bevrijdingsleger noemden, het ELN. ,,Ze is erg jong nog en zacht van karakter, maar haar sterke toewijding is voelbaar'', schrijft Che in zijn dagboek.

Aan de hand van een door het regeringsleger buitgemaakte foto - waarop ook de broer van Chato te zien is - was Loyola opgepakt en gemarteld. Om niet door te slaan tijdens de verhoren sprong ze tot twee keer toe uit een raam, maar overleefde de val. Tegenwoordig zet ze zich als een Dwaze Moeder in voor de familie van vermiste Bolivianen. ,,Maar de belangstelling voor het verleden ebt weg'', constateert ze. ,,Het mensenrechtencomité dat ik voorzit krijgt nauwelijks nog financiële steun uit het Westen. Men zegt: Er is nu toch democratie? Wat willen jullie nog meer?''


NIEUWS AGENDA SUPPLEMENT ARCHIEF TREFFERS SERVICE

© NRC HANDELSBLAD (10 februari 1996)







foto met Coco Peredo en Loyola Guzman