Dossier Suriname

Nieuws

Decembermoorden

Achtergrond

Verhouding met Nederland

Links

terug naar 1999

Wijdenbosch maakt Suriname zenuwachtig

Suriname zoekt een nieuwe president, terwijl de oude koppig op het pluche blijft zitten. Intussen draait de geruchtenmachine in Paramaribo op volle toeren. Wat is het leger bijvoorbeeld van plan?

Door onze redacteur COEN VAN ZWOL

PARAMARIBO, 7 JUNI. Zaterdagavond klinken er harde knallen in de wijk Zorgh en Hoop. Een minuut later beginnen de telefoons te rinkelen op het politiebureau: is er soms een staatsgreep gaande? Onderzoek leert uit dat een ,,onverantwoordelijke inwoner'' zijn feestje heeft opgeluisterd met vuurwerk. Hij brengt de nacht door op het bureau.

Het is typerend voor de nervositeit in Paramaribo nu president Wijdenbosch weigert zijn eigen val onder ogen te zien. Zelfs zijn naaste adviseurs lijkt het verstandiger dat hij opstapt, maar ‘Bosje' geeft geen krimp. Op TV-Apinti herhaalt hij vrijdagavond minzaam glimlachend dat niemand de president kan ontslaan. De motie van afkeuring die het parlement dinsdag met 27 tegen 14 stemmen aannam, is ,,van onwaarde''. En passant neemt Wijdenbosch ,,voor onbepaalde tijd'' zijn kabinet weer in dienst. Dat had hij anderhalve week geleden onder druk van het straatprotest nog ontslagen.

Wijdenbosch waarschuwt voor de vreemde opvatting van ‘democratie' die in het parlement leeft. Daar denkt men nog dat de meerderheid het voor het zeggen heeft. ,,Maar wat vandaag een meerderheid is, kan morgen een minderheid zijn'', doceert de president. Zo valt toch niet te regeren? Het zou een ,,bedreiging voor de stabiliteit zijn''. ,,Daar strijd ik tegen'', zegt Wijdenbosch. Het volk kijkt hoofdschuddend toe. ,,We moeten hem nog met stoel en al uit zijn kantoor slepen'', zeggen gokkers die even casino Torarica verlaten om op een groot scherm naar de president te luisteren. ,,Liever meteen het raam uit'', zegt een ander.

Zo komt het moment dat Suriname twee presidenten heeft snel naderbij. Zondagmiddag overlegt het Gestructureerde Samenwerkingsverband in De Olifant, het hoofdkwartier van de hindoestaanse VHP, over de tegenpresident. Iedereen is er: de oude garde, zoals ex-president Venetiaan en VHP-leider Lachmon, vakbondsleiders, werkgevers, overlopers uit het kamp-Wijdenbosch. Men vergadert, wandelt naar buiten voor een sigaret, drinkt een glaasje soft, roddelt met de pers.

Een prominent politicus, die anoniem wil blijven, zegt na afloop dat men eruit is wat betreft de president en vice-president. Namen worden pas genoemd als ,,de structuren'' zich erover hebben gebogen. Het moet in ieder geval een technocraat zijn zonder veel politiek banden. De hindoestaanse politicus Adiel Kallan zegt dat het André Telting wordt, die vanaf 1994 als directeur van de Centrale Bank de inflatie beteugelde, goudreserves aanlegde en het vertrouwen van van het IMF won - verworvenheden die zijn opvolger Goedschalk voortvarend ongedaan maakte. Over de vice-president klinkt minder eenstemmigheid: het meest genoemd worden Eddy Jharap, directeur van de Staatsolie, en Suralco-manager Henk Ramdin.

De strijd om de ministersposten is nog niet gestreden. Hoewel het Samenwerkingsverband in het verleden sprak van een zakenkabinet, lijkt dat van politici toch te veel zelfopoffering te vergen. Nu zegt politicus Fred Derby dat ,,niet alleen deskundigheid en ervaring telt, maar ook politieke techniek''. Een Javaanse politicus weet te melden dat de Javanen al ,,drie ministeries naar keuze'' is aangeboden. Binnen het Surinaamse bestel nemen de Javaanse partijen traditioneel een sleutelpositie in: zij lopen steevast op het laatste moment over naar de winnende partij of de hoogste bieder.

En intussen draait de mofokoranti, de mondkrant, op volle toeren. Aan de NDP verbonden bendes zouden aanslagen voorbereiden op de oppositie. Volgende week wordt vliegveld Zanderij weer platgelegd. Broodschaarste dreigt omdat vorige week de meelboot niet kon uitladen. De presidentiële veiligheidsadviseur Melvin Linscheer is naar Brazilië gevlucht. En het meest hardnekkige: NDP-voorzitter Desi Bouterse zou in het binnenland milities van bosnegers en indianen opstoken om herrie te komen schoppen in de stad, opdat Wijdenbosch de staat van beleg kan uitroepen.

‘Druiffie', een 40-jarige creool, weet het zaterdagavond in de walm van gegrilde kip van de Surinam grill and BBQ zeker: ,,Het draaiboek is geschreven'', roept hij tegen zijn vriend, een hoge officier in het Surinaamse leger. ,,Eerst gaat de NDP boslandcreolen naar de stad halen, met busjes. Die gaan ramen ingooien. En dan mogen jullie met je kadaverdiscipline op je eigen vrienden gaan schieten.'' ,,Ach'', zegt de officier, ,,jij denkt altijd dat het morgen oorlog wordt. Maar wij zijn professionals, wij gaan ons niet met de politiek bemoeien.''

Duidelijk is dat van alle kanten aan het leger wordt getrokken. Vrijdag komt een NDP-jurist de legertop ervan overtuigen dat het illegaal is de president af te zetten. Op opperbevelhebber Glenn Sedney maakte het kennelijk weinig indruk. In een kort interview voor de Wereldomroep zegt hij dat als het parlement met een tweederde meerderheid een nieuwe president kiest, dat ook voor het leger het staatshoofd is. Voor ingrijpen bij straatprotest loopt Sedney niet warm. Zo'n verzoek moet ,,aan alle criteria voldoen'', waarbij ,,goed gekeken wordt of het wel uitvoerbaar is''. Vakbondsleider Fred Derby sluit nieuwe stakingen en betogingen van zijn kant voorlopig uit. ,,Maar een druk op de knop, en de straat staat weer vol.''

Surinaamse grondwet laat veel vragen open De politieke crisis heeft opnieuw duidelijk gemaakt dat de Surinaamse grondwet veel vragen openlaat. De grondwet werd in 1987 per referendum aangenomen, onder dwang van de toenmalige sterke man Desi Bouterse. Het leger kreeg toen nog de rol van politieke waakhond toebedeeld. En als het volk tegen zou stemmen, kwamen er ook geen vrije verkiezingen.

Het resultaat is een slordige mengvorm van een presidentieel en parlementair systeem, dat president Wijdenbosch de afgelopen jaren in staat stelde zonder veel parlementaire inmenging te regeren.

De oppositie reageerde op de presidentiële Alleingang door na 1996 de meeste zittingen van de Assemblee te boycotten. Voor de NDP van Wijdenbosch is dat aanleiding om het parlement de schuld van de crisis te geven: die zou de politiek hebben lamgelegd en al te snel toevlucht nemen tot stakingen en straatprotest.

Over de afzetting van de president is de grondwet niettemin glashelder. ,,De Nationale Assemblee heeft de volgende uitvoerende taken: het kiezen en het besluit tot tussentijds doen aftreden van de president en de vice-president.'' Uit artikel 83 blijkt dat een eenvoudige meerderheid volstaat om de president naar huis te sturen.

De Assemblee heeft vorige week dinsdag met 27 stemmen voor, 14 tegen en 10 onthoudingen een motie van wantrouwen tegen de president en vice-president aangenomen. Voor het kiezen van een nieuwe president is een tweederde meerderheid van minimaal 34 stemmen nodig. Als dat tweemaal mislukt, dan wordt de Nationale Volksvergadering bijeengeroepen, met vertegenwoordigers uit de districten. Die kiest met een eenvoudige meerderheid een nieuwe president.