Dossier Suriname

Nieuws

Decembermoorden

Achtergrond

Verhouding met Nederland

Links

terug naar 1996

Oude orde ruimt veld
voor "Baas en bazen"

Door onze redacteuren HANS BUDDINGH' en SJOERD DE JONG
ROTTERDAM, 6 SEPT. De zege van presidentskandidaat Jules Wijdenbosch gisteren is in meer dan één opzicht historisch. Voor het eerst sinds hun oprichting eind jaren veertig zullen noch de creoolse Nationale Partij Suriname (NPS), noch de hindostaanse Vooruitstrevende Hervormingspartij (VHP) deel uitmaken van de regering. De greep van deze traditionele etnische partijen op de Surinaamse politiek is daarmee doorbroken.

Zestien jaar na zijn militaire coup is het Desi Bouterse nu met legale middelen gelukt: zijn Nationale Democratische Partij (NDP) is aan de macht gekomen. De NDP kan nu voortborduren op vier jaar zeer moeizaam herstel door de regering- Venetiaan. Het leger is terug in de kazerne, de hyperinflatie is beteugeld, en de verpaupering van het land is tot staan gebracht.

In het ,,machtscentrum'' staat nu, behalve de (vooral creoolse) NDP van Bouterse, een splintergroepering van gefortuneerde hindostaanse zakenlieden, van wie velen rijk werden in de militaire jaren tachtig. Zakelijk onderhouden ze vaak nog altijd nauwe banden met de ex-bevelhebber. Al jaren geleden werd gespeculeerd over een pact tussen deze "natuurlijke bondgenoten'. Goud, hout, en rijst in een innige omhelzing. Terwijl ook vaststaat dat Surinaams "grootkapitaal' bij drugshandel is betrokken.

Toch verloor president Ronald Venetiaan (NPS) de verkiezingen nog onverwachts, in een scenario dat veel weg had van een B-film. Ingrediënten als drama, suspense en verraad waren ruimschoots aanwezig. Na de parlementsverkiezingen van 23 mei leek Venetiaan als kandidaat van het regerende Nieuw Front nog op een overwinning af te stevenen. In de Volksvergadering beschikte zijn coalitie, op papier, over een riante meerderheid.

Nerveus was de coalitie wel, omdat de parlementsverkiezingen van 23 mei in zekere zin al een historische ommekeer inhielden. De drie "oude' etnische partijen van creolen (NPS), hindostanen (VHP) en javanen (KTPI) die bijna vijfig jaar lang het Surinaamse politiek toneel domineerden, verloren voor het eerst de absolute meerderheid in het parlement. Hun samenwerking in het Nieuw Front was vooral een electoraal succes door de verse herinnering aan de militaire dictatuur van de jaren tachtig. Naarmate dat schrikbeeld vervaagde, kon Bouterse's NDP zich profileren als een moderne, vernieuwingsgezinde massapartij.

De traagheid waarmee het Nieuw Front sinds 1992 de economische wederopbouw van het land aanpakte, speelde de tegenkrachten alleen maar in de kaart. Venetiaan werd bij zijn aantreden hoopvol ingehaald door Nederland. In een Raamverdrag met Suriname werd afgesproken nauw samen te werken aan de wederopbouw van het land. Venetiaan betoonde zich echter een starre regeringsleider, die ministers en coalitepartners van zich vervreemdde met zijn eigenzinnige en weinig flexibele politieke stijl.

Desondanks haalde het Nieuw Front op 23 mei met 24 van de 51 parlementszetels nog bijna een absolute meerderheid. De NDP bleef steken op 16 zetels, te weinig om een plaats in de regering op te eisen. In de coalitiebesprekingen trad Venetiechter weer weinig flexibel op, wat de NDP de kans gaf in het >>> EINDE KOLOM » Nieuw Front in te breken. Groot verliezer was gisteren ook VHP-leider Jaggernath Lachmon. Als parlementsvoorzitter moest hij gisteren, met zichtbare moeite, bekendmaken dat Wijdenbosch was verkozen, met steun van dissidenten uit zijn eigen VHP. ,,De partij zal mij pas na mijn dood ontvallen,'' zei Lachmon onlangs. Twee weken voor zijn tachtigste verjaardag raakte hij definitief een deel van zijn partij kwijt.

Lachmon was sinds de invoering van het algemeen kiesrecht eind jaren veertig de regisseur van de Surinaamse politiek. De afgelopen weken was hij niet eens meer in staat de gebeurtenissen in zijn eigen partij te regisseren. De regie is overgenomen door de hindostaanse multimiljonairs Atta Mungra en Dilep Sardjoe, die de partij jarenlang financierden. Kritische VHP-parlementariërs, die Lachmon autocratisch leiderschap en uitverkoop van hindostaanse belangen verweten, sloten aangespoord door deze zakenlieden een coalitie met de NDP.

Lachmon was ook voorzitter van het parlement dat in 1980 door de coup van Desi Bouterse opzij werd geschoven. In 1990 moest hij opnieuw wijken, nu voor een "telefooncoup' van Bouterse. Dit keer was een coup niet meer nodig. Lachmons belangrijkste politieke erfenis is de "verbroederingspolitiek', zijn succesvolle pogen om samen met wijlen "Jopie' Pengel van de NPS door emancipatie van alle bevolkingsgroepen de etnische vrede in Suriname te bewaren. Die staat nu niet op het spel, want ook in de NDP-coalitie zijn alle etnische groepen vertegenwoordigd. Wat eens te meer onderstreept dat met de afkalving van de "oude' partijen de politieke cultuur nog geenszins is veranderd. Inclusief de negatieve aspecten van die cultuur van cliëntelisme: het uitdelen van banen en gunsten, de vorming van kongsies.

Wat voor partij is de NDP? De partij van Bouterse vaart een populistische koers. Zij doet een beroep op het nationale gevoel van wan pipel (één volk). De partij spreekt met name de armere bevolkingsgroepen aan, die zich verwaarloosd voelen door de gevestigde partijen. Tegelijkertijd is de NDP de creatie van een nieuwe geldelite. Ondanks een socialistische en anti-koloniale getinte ideologie is de NDP de partij van "Baas (Bouterse) en bazen', zoals een tegenstander de partij onlangs typeerde.

De coalitiepartners van de NDP zijn zich bewust van dit dubbele gezicht. Zo is afgesproken dat de partij geen "gevoelige' ministeries (Justitie, Buitenlandse Zaken, Defensie en Financiën) zal bezetten, dat Bouterse geen officiële functie krijgt en dat het onderzoek naar de decembermoorden van 1982 wordt uitgevoerd.

Gaat Bouterse een rol spelen? Hij gaf gisteren zelf al het antwoord. De voormalige bevelhebber en gefortuneerde zakenman wil ,,ideeën aandragen'' en ,,plannen uitwerken''. Wijdenbosch onderstreepte dat van de ,,goede'' ideeën en ,,grote'' ervaring van Bouterse gebruik zal worden gemaakt.

Premier Kok maakte er vorig jaar geen geheim van de NDP niet aan de macht te willen zien komen. Tegen Bouterse loopt in Nederland nog steeds een gerechtelijk onderzoek wegens vermeende betrokkenheid bij drugshandel en witwassen van crimineel geld.

Eén ding kan Den Haag niet meer voorkomen. Met veel Nederland geld is tijdens het bewind van Venetiaan het presidentieel paleis gerestaureerd. Wijdenbosch zal er als eerste zijn intrek nemen.