Dossier Suriname

Nieuws

Decembermoorden

Achtergrond

Verhouding met Nederland

Links

terug naar 1996

NIEUWSANALYSE

Door onze redacteur HANS BUDDINGH'
ROTTERDAM/PARAMARIBO, 6 AUG. Afgelopen week moest de hindostaanse leider en parlementsvoorzitter Jaggernath Lachmon toezien hoe het Surinaamse parlement, door hem beschouwd als zijn tweede huis, afbrandde. Tegelijkertijd sloeg de vlam in de pan in de door hem opgerichte Vooruitstrevende Hervormingspartij (VHP).

Het leiderschap van Lachmon (79), die met vijftig jaar de langst zittende partijleider ter wereld moet zijn, is nog nooit zo openlijk uitgedaagd.

Vijf dissidente VHP-parlementariërs hebben, gesteund door de Nationale Democratische Partij (NDP) van ex-legerleider Desi Bouterse, een eigen kandidaat voor het vice-presidentschap naar voren geschoven, naast de officiële kandidaat van het VHP-bestuur. Morgen poogt de in mei gekozen Nationale Assemblee een president en vice-president te kiezen, waarvoor tweederde meerderheid vereist is.

Lachmon trekt al een halve eeuw als een Surinaamse versie van de Nederlandse KVP-leider Romme aan politieke touwtjes in Suriname. Hij geldt sinds de samenwerking in de jaren vijftig met de inmiddels overleden creoolse politicus Jopie Pengel als de man van de zogenoemde verbroederingspolitiek. Door geven en nemen maakte Lachmon er zijn levenswerk van het fragiele etnische evenwicht in Suriname te bewaren. Het bracht hem ertoe in 1975 uiteindelijk te zwichten voor de creoolse druk om de onafhankelijkheid van Suriname te realiseren. Onvrede over 'uitverkoop' van hindostaanse belangen aan de creoolse Nationale Partij Suriname (NPS) leidde wel eens tot afsplitsingen, maar Lachmons leiderschap was onbetwist.

De afgelopen regeerperiode is de onvrede in de VHP-achterban gegroeid. President Venetiaan wordt door menig VHP'er gezien als een extreme exponent van het creoolse volksdeel, bijvoorbeeld als het gaat om benoemingen of het economisch beleid. In zekere zin biedt Venetiaan tegenwicht aan de de traditionele economische dominantie van de hindostanen.

Lachmon is een halve eeuw lang voorvechter van de emancipatie van de hindostanen op het platteland, die vanouds geen deel uitmaken van de machtselite. Geëmancipeerde hindostanen eisen niet alleen hun plaats op in de Surinaamse samenleving, maar ook in de autocratisch geleide VHP. Lachmons emancipatiedrang werkt voor hem als een boemerang.

De kandidatuur van de 'neger' Venetiaan heeft volgens VHP'ers bij de vorige parlementsverkiezingen in 1991 al veel hindostaanse stemmen gekost aan het Nieuw Front, waarin VHP en NPS met nog twee partijen samenwerken. De VHP kwam hierdoor binnen de combinatie van het Nieuw Front verzwakt uit de bus.

Om aan de bezwaren van zijn achterban tegemoet te komen, lanceerde Lachmon bij de jongste verkiezingen de strategie van voorkeurstemmen: hindostanen moesten op hindostaanse kandidaten van de gezamenlijke Nieuw-Frontlijst stemmen om zo het zeteltal van VHP'ers te vergroten.

Die strategie leidde tot een sterk etnisch getinte en materialistische VHP-verkiezingscampagne. Financiers waren enkele kapitaalkrachtige hindostanen, met name handelsondernemer Sardjoe en rijstbaron Pahlad. Zo werd in Saramacca met partijgeld na klachten van het hindostaanse electoraat een waterleidingproject van de overheid voltooid en konden in het overwegend hindostaanse district Nickerie wegen worden verbeterd. De kiezers werd voorgehouden dat hun Sabha Pati (voorzitter) de nieuwe president van Suriname zou worden. De propagandisten voelen zich nu bedrogen, omdat Lachmon het presidentschap heeft ,,weggegeven'' aan Venetiaan.

Tot de groep 'politieke ondernemers' behoort ook Atta Mungra, voormalig directeur van de Surinaamse Luchtvaartmaatschappij, die voor de VHP de verkiezingscampagne in Nickerie leidde. Hij wierp zich tegen de zin van Lachmon korte tijd op als gegadigde voor het vice-presidentschap. Maar de man wordt algemeen als te omstreden beschouwd, omdat hij nog altijd verantwoordelijk wordt gehouden voor de SLM-vliegramp in 1989 en enkele jaren in het nieuws kwam bij een deviezenaffaire. Bovendien werd vorige maand de verzekeringsmaatschappij Parsasco, waarvan Mungra directeur en Sardjoe de belangrijkste eigenaar is, veroordeeld wegens bedrijfsspionage.

Mungra heeft zich echter tot spreekbuis gemaakt van kritische geesten binnen de partij, onder wie jongeren en dissidente VHP-parlementariërs. Zij hekelen al langer de zeer dominante rol van Lachmon in de partij en het ontbreken van democratische partijstructuren.

De 'politieke ondernemers', die in de Surinaamse patronagecultuur kunnen gedijen, zijn door hun geld in staat hindostanen op het platteland te mobiliseren. Vooral steun van afgevaardigden in de ook in mei gekozen lokale organen (ressortraden en districtsraden) is van belang. Zij mogen namelijk volgende maand meestemmen in de 866 leden tellende Verenigde Volksvergadering (VV), indien geen der kandidaten voor het president- en vice-presidentschap in de Nationale Assemblee een tweederde meerderheid haalt. En die komt er vrijwel zeker niet, want het Nieuw Front heeft slechts 24 van de 51 parlementszetels. Ook de 8 zetels van twee partijen (DA91 en Pendawa Lima) van het zogenoemde Middenblok, waarmee moeizaam is onderhandeld over vorming van een nieuwe regeringscoalitie, kunnen het Nieuw Front niet aan die tweederde meerderheid helpen. In de VV is een gewone meerderheid, waarover het Nieuw Front beschikt, voldoende.

Atta Mungra stelde lokale afgevaardigden in de ressort- en districtsraden al een redelijk salaris en een pickup-auto in het vooruitzicht, wanneer straks een nieuwe regering aan de slag gaat. Over en weer beschuldigt men elkaar nu van het 'kopen' van stemmen in de Verenigde Volksvergadering. Feit is dat de multimiljonairs in VHP en NDP over verreweg het meeste geld beschikken. ,,Wat kan Lachmon daar nu tegenover stellen?'', aldus een opposant uit de VHP. Onlangs dreigde Lachmon een radio-station in Nickerie met intrekking van de vergunning, nadat Atta Mungra via de ether propagandistische uitspraken had gedaan. Mungra liet daarop weten dat je wel ,,een slot op een radiostation kunt zetten maar niet op de mond van het volk''.

Mogelijk kan de NDP, die na een teleurstellend verkiezingsresultaat van 16 parlementszetels leek uitgeschakeld, toch een politieke rol spelen. Twee van de dissidente VHP-parlementariërs hebben steun toegezegd aan de presidentskandidatuur van NDP-fractieleider Jules Wijdenbosch. In ruil daarvoor steunt de NDP de vice-presidentskandidatuur van de dissidente VHP'er Pertab Radakishun, die tijdens de militaire dictatuur korte tijd premier was en die als zakenman een goede relatie heeft met collega-zakenman Desi Bouterse.

De uitkomst van de politieke strubbelingen in Paramaribo is volstrekt onduidelijk. Het is niet uitgesloten dat uiteindelijk presidentskandidaat Venetiaan van het Nieuw Front weer tot president wordt gekozen en dat de dissidente VHP'er Radakishun als vice-president de meerderheid haalt. Hoe die twee door één deur moeten is de vraag. Vorig jaar raakten ze verwikkeld in een juridisch steekspel, nadat Radakishun de president voor ,,racist'' had uitgemaakt.

Volgens een van zijn getrouwen vertoont Lachmon het gedrag van een ,,gewonde tijger''. Of de partij hem ontglipt? ,,Pas na mijn dood zal de partij mij ontglippen'', laat Lachmon telefonisch vanuit Paramaribo weten.