Dossier Suriname

Nieuws

Decembermoorden

Achtergrond

Verhouding met Nederland

Links

terug naar 1996

Haakmats propaganda

Hans Buddingh'
Dat de Amsterdamse advocaat André Haakmat een vlotte pen heeft, liet hij al zien met zijn in 1987 verschenen De Revolutie Uitgegleden. Hierin beschrijft hij de veelbewogen geschiedenis van Suriname na de militaire coup van Desi Bouterse in 1980. Haakmat zelf was in die periode korte tijd vice-premier in het kabinet van premier Chin a Sen. Het boek over de uitgegleden revolutie vormt nog steeds boeiende lectuur.

Over Haakmats nieuwe Herinneringen aan de toekomst van Suriname zegt de schrijver zelf: ""Dit boek is een politiek boek. Dat wil zeggen dat het politieke aspecten van de gesegmenteerde Surinaamse samenleving bestrijkt en politieke conclusies bevat, conclusies getrokken op basis van een bepaalde kijk op het verleden. Bij het trekken van die conclusies ben ik koel-analytisch te werk gegaan. Ik heb uitsluitend de feiten voor zich laten spreken.'' De eerste twee zinnen van dit citaat zijn waar. De laatste twee onwaar.

Wie zich als koele analyticus presenteert moet zich natuurlijk wel bij de feiten houden. Wie dat niet doet is bezig propaganda te bedrijven. En dat doet André Haakmat dan ook.

Herinneringen aan de toekomst van Suriname lijkt te gaan over de Surinaamse samenleving en de rol die Desi Bouterse daarin speelt. Maar het boek gaat eigenlijk over slechts één persoon: André Haakmat. Hoe scherp en boeiend sommige analyses ook zijn, de lezer bekruipt steeds het ongemakkelijke gevoel dat Haakmat bezig is een scenario te schrijven. De sleutelpassage staat in het hoofdstuk over "De politieke rol van de Surinaamse gemeenschap in Nederland': ""De Surinaamse gemeenschap trekt dus weliswaar bij tijd en wijle publicitair sterk de aandacht, maar heeft zowel op de gang van zaken in Suriname als op die in Nederland (met betrekking tot Suriname) nauwelijks enige invloed. Slechts voor een beperkt aantal mensen ligt het op grond van hun persoonlijke kwaliteiten anders.'' Dat Haakmat zich tot die beperkte groep rekent mag duidelijk zijn. De voormalige Surinaamse vice-premier ziet voor zichzelf nog steeds een prominente rol weggelegd in zijn geboorteland, een politieke rol wel te verstaan in dienst van Bouterse. Haakmat zelf spreekt dat, ernaar gevraagd, ook niet tegen.

Zo vlak voor de Surinaamse verkiezingen van 23 mei komt het boek dus mooi op tijd. Wie wil weten wat Bouterse het meest motiveert kan het bij Haakmat lezen. ""Bouterse wil terugkeren op het politieke toneel om zijn levenstaak te vervullen: als "volksleider' de Surinaamse volksmassa te verheffen en weg te voeren uit Nederlandse knechtschap''. De vrijheidsfakkel die Anton de Kom heeft ontstoken en die Jopie Pengel overnam wil Bouterse brandende houden en verder doorgeven.

Haakmat goochelt nogal eens met de feiten. Volgens Haakmat waren de decembermoorden in 1982, waarbij vijftien politieke tegenstanders van Bouterse in het militaire hoofdkwartier werden geëxecuteerd ""in hoge mate een politieke daad''. En wel omdat Bouterse meende dat er met steun van Nederland en de VS een staatsgreep tegen zijn bewind in de maak was.

Was er werkelijk sprake van een ophanden zijnde staatsgreep tegen Bouterse? Haakmat concludeert van wel. Hij haalt onder meer de memoires aan van voormalig Amerikaans minister van buitenlandse zaken George Shultz. Uit die memoires (Turmoil and Triumph) blijkt nu juist dat plannen voor omverwerping van de Bouterse-dictatuur pas na de decembermoorden zijn ontstaan. Haakmat heeft het ook over een ""ultrareactionaire groepering'', die zich had aangesloten bij acties in het najaar van 1982 van de vakcentrale Moederbond, waarvan Haakmat adviseur was, om vrije verkiezingen af te dwingen.

Ultrareactionaire groepering? In november 1982 legde de hele Surinaamse vakbeweging (dus de Moederbond en alle andere vakcentrales) een gezamenlijk plan bij Bouterse op tafel voor een gefaseerde democratisering. Terwijl over dit plan werd onderhandeld, verscheen Desi Bouterse op 15 november 1982 onaangekondigd op de televisie met de mededeling dat "de leiding' vijf maanden later met een eigen democratiseringsplan zou komen. De vakbeweging reageerde furieus. Kort daarop ontstond de zogenoemde "Associatie voor democratie', waarvan de vakbeweging en alle andere belangrijke maatschappelijke organisaties deel uitmaakten. De associatie, die feitelijk vrijwel de gehele Surinaamse bevolking vertegenwoordigde, stuurde een vlammend protest naar Bouterse. Tot de vijftien geëxecuteerden behoorden verscheidene ondertekenaars van het protest. André Haakmat laat het allemaal onvermeld. De op 8 december 1982 vermoorde Moederbond-leider Cyrill Daal draait zich om in zijn graf.

ANDRÉ HAAKMAT: Herinneringen aan de toekomst van Suriname 202 blz., De Arbeiderspers 1996, Hfl.29,90