Dossier Suriname

Nieuws

Decembermoorden

Achtergrond

Verhouding met Nederland

Links

terug naar 1997

Gezocht in Suriname: de waarheid

Door onze redacteur HANS STEKETEE
De Surinaamse regering wil dat een waarheidscommissie onder andere onderzoek gaat doen naar de zogenoemde decembermoorden. In kringen van activisten voor mensenrechten wordt verschillend gedacht over dit initiatief. De vraag is ook of zo'n commissie tot de gewenste interne verzoening in Suriname zal leiden.

ROTTERDAM, 5 DEC. Een Surinaamse 'waarheidscommissie' die de schending van mensenrechten tussen 1980 en '91 onderzoekt, moet een internationale samenstelling hebben om misbruik voor binnenlands-politieke doeleinden te voorkomen.

Dat hebben verscheidene mensenrechtenorganisaties gisteren gezegd in een reactie op een bekendmaking van de Surinaamse president, Wijdenbosch, eerder deze week, om een waarheidscommissie naar Zuid-Afrikaans model in te stellen. Die commissie zou onder meer de precieze toedracht aan het licht moeten brengen van de moorden op vijftien tegenstanders van het militaire bewind onder leiding van Desi Bouterse, op 8 december 1982 in Paramaribo. Maandag worden de zogeheten decembermoorden voor de vijftiende keer herdacht, zowel in Paramaribo als in Amsterdam.

,,In zo'n commissie horen objectieve, integere deskundigen uit Suriname en het buitenland'', zegt Ilse Labadie, voorzitster van de Organisatie voor Gerechtigheid en Vrede (OGV), een Surinaamse mensenrechten-organisatie die al jaren aandringt op een onafhankelijk onderzoek naar de decembermoorden.

Op het ogenblik dat zij haar opmerkingen maakte, was nog niet bekend dat de commissie mogelijk zal worden geleid door de Surinaamse jurist mr.dr. Ludwig Waaldijk.

,,Wij zouden graag zien dat de Verenigde Naties of de Organisatie van Amerikaanse Staten (OAS) in de commissie zijn vertegenwoordigd om de objectiviteit te garanderen'', zegt Yvonne Nederpel, coördinator Suriname van de Nederlandse afdeling van de mensenrechten-organisatie Amnesty International. Amnesty heeft eveneens herhaaldelijk gevraagd om een onafhankelijk onderzoek. ,,Ik ben verrast, maar het is te vroeg om blij verrast te zijn'', aldus Nederpel.

,,Suriname alleen kan zo'n commissie niet bemannen'', zegt ook een familielid van een van de slachtoffers van 8 december, dat anoniem wil blijven. ,,Als Bouterse daar kornuiten in weet te zetten, kun je die commissie net zo goed niet oprichten.''

President Wijdenbosch zei deze week dat Henk Herrenberg, oud-ambassadeur van Suriname in Nederland (en bevriend met Bouterse), binnenkort naar Zuid-Afrika zal reizen om de werkwijze te bestuderen van de Truth and Reconciliation Commission, die nu onder leiding van bisschop Tutu de schending van mensenrechten tijdens het apartheidsregime onderzoekt.

Volgens Romeo Hoost, voorzitter van het Comité Herdenking Slachtoffers Suriname, dat de herdenking organiseert van de decembermoorden, maandag in de Amsterdamse Mozes en Aäron-kerk, wil Wijdenbosch met zijn verwijzing naar het Zuid-Afrikaanse model een rookgordijn rond 'schaduwpresident' Bouterse optrekken. ,,Suriname is helemaal niet te vergelijken met Zuid-Afrika, waar duizenden mensen zich schuldig maakten aan mensenrechtenschendingen'', zegt Hoost, een neef van de op 8 december 1982 vermoorde advocaat Eddy Hoost. ,,Het gaat er helemaal niet om verdachten op te sporen. We hebben de man al: Bouterse. Die heeft bovendien keer op keer toegegeven dat de moorden onder zijn verantwoordelijkheid zijn uitgevoerd. Een commissie is onzin.''

De huidige regering, een coalitie onder leiding van de door Bouterse geleide NDP, zou volgens Hoost tot doel hebben om tijdens de zittingen te suggereren dat andere politieke groepen dan het kamp-Bouterse ,,ook boter op hun hoofd hebben'' omdat zij betrokken zijn bij geweld van vóór en na 8 december 1982.

De OGV is vóór een commissie omdat de mensenrechtenschendingen uit de jaren tachtig de Surinaamse samenleving nog steeds verdelen. Alleen ,,het openbaren van de waarheid en zoeken naar gerechtigheid'', kunnen voorwaarden scheppen ,,voor nationale verzoening [en] reconstructie van onze samenleving'', schreef OGV-voorzitster Labadie in oktober in een open brief aan Wijdenbosch. Eind vorige maand hebben 25 Amerikaanse mensenrechten-organisaties, waaronder Human Rights Watch, eveneens bij Wijdenbosch aangedrongen op instelling van zo'n commissie. Bij de brief is een 'voorlopige lijst' gevoegd met 165 namen van tijdens het militaire bewind vermoorde en/of vermiste Surinamers.

Onduidelijk is of een waarheidscommissie ook de 'vuile oorlog' in het Surinaamse binnenland, in tweede helft van de jaren tachtig, kan onderzoeken. Bij deze oorlog vielen vele slachtoffers onder de bosnegerbevolking. Evenmin staat vast welke bevoegdheden de commissie krijgt, zoals het verlenen van volledige of gedeeltelijke amnestie in ruil voor een bekentenis over gewelddaden met een politiek motief. Dat is in Zuid-Afrika het geval en het gold ook voor de 'verzoeningscommissies', die de misdaden van autoritaire regimes in Latijns-Amerikaanse landen hebben onderzocht.

In die landen kwam verzoening dichterbij na het definitief afsluiten van een politieke fase, waarbij de meeste hoofdrolspelers bovendien van het toneel zijn verdwenen. Suriname heeft nu weliswaar een burgerregering, maar de leider van het voormalige militaire regime heeft daarin grote invloed. Bovendien heeft hij nog steeds politieke aspiraties. Zo verklaarde Bouterse zondag tegenover de Amerikaanse krant Miami Herald het presidentschap te ambiëren. Een officiële amnestie zou daarvoor een beletsel kunnen wegnemen. Bouterse ook zei toen dat zo'n commissie ,,er al lang had moeten komen''.

,,Het is gevaarlijk om zo'n commissie nu al een 'verzoeningscommissie' te noemen'', zegt de anonieme nabestaande. ,,Zo loop je vooruit op de uitkomst van een onderzoek. Ik geloof niet in verzoening-zonder-meer. De militaire wandaden zijn niet goed te praten en er moet een daad gesteld worden, ook voor later.''