DEAF98

Houd de rechterhersenhelft koel
(23 nov. 1998)

Virtuele kunst voor cyber jetset en scholieren
(19 nov. 1998)

Ongelukken en orakels
(18 nov. 1998)

Gelukkige dag des oordeels!
(13 nov. 1998)

Batman en Robin behoeden de stad voor een grote ontploffing, vriendelijke vrouwen veranderen binnen een oogwenk in monsterlijke gedrochten en allerlei bekende stripfiguren storten van flatgebouwen en in ander ongeluk. De compilatie van cartoons, vol grote en kleine ongelukken, werd afgelopen zaterdag vertoond in de pauze van het tweedaagse symposium The art of the accident, een onderdeel van DEAF98.

Door MONIQUE DOPPERT

Iedere machine, iedere nieuwe technologie draagt zijn eigen vorm van `ongeval' met zich mee. Ruim 200 mediakunstenaars, bouwkundigen en andere geïnteresseerden kwamen afgelopen zaterdag in het auditorium van museum Boijmans Van Beuningen in Rotterdam bij elkaar om over het ongeluk in de kunst te praten.

Steve Mann door de jaren heen.

Architect Lars Spuybroek, een Nederlandse vertegenwoordige van de liquid architecture-school, beet het spits af. Spuybroek is een van de oprichters van NOX, een ontwerpbureau met een multidisciplinaire visie op architectuur dat ondermeer het Medialab van de kunstenaarsorganisatie V2 heeft ontworpen. In hoog tempo hield hij een filosofisch getint verhaal. De moraal: dat gebouwen niet kunnen bewegen, betekent niet dat de architectuur dat niet kan. Sniffend en snuitend, want hij was erg verkouden, schreef Spuybroek rijtjes trefwoorden op de flip-over en tekende hij schema's waarin chaos en beweging tot standaard werd verheven.

Zijn betoog werd pas helder bij het toelichten van zijn projecten, waaronder het interactieve waterpaviljoen H2O eXPO op het voormalige werkeiland Neeltje Jans voor het ministerie van Verkeer en Waterstaat. Als een enorme amoebe ligt het bouwwerk in het Zeeuwse landschap. Eenmaal binnen lopen vloeren en muren in elkaar over, niets is verticaal of horizontaal. Stroboscooplicht projecteert een licht-rooster op de vloer dat de bezoeker volgt op zijn tocht, een ware zoektocht zonder aanknopingspunten. Na dit college `vloeibare architectuur', luidde de vraag aan Spuybroek: wordt beweging in-brengen in architectuur op deze manier geen doel op zich? Hoe zou hij bijvoorbeeld een kantoorruimte ontwerpen? Het was een terechte vraag naar het volstrekt ontbreken van functionaliteit in Spuybroeks werk. Valt het eigenlijk nog wel onder de noemer architectuur?

Vervolgens vertelde een lid van Knowbotic Research, een groep kunstenaars uit Keulen, over de achtergond van hun werk 10-Dencies (uit te spreken als 'tendencies'). Met behulp van mediatechnologie hebben ze stedelijke krachten (economische activiteiten, migratiebewegingen) vertaald en gevisualiseerd.

Daarvoor heeft de groep voor de megasteden Tokyo en Sao Paulo samenhangende interfaces en instrumenten ontworpen waarmee het publiek via Internet kan ingrijpen in het stedelijk proces. De bezoeker kan via één van de opgestelde beeldschermen een dialoog aangaan met de stedelijke dynamiek van Tokyo en Sao Paulo. Het krachtenveld wordt bijvoorbeeld zichtbaar sterker bij veelopgevraagde onderwerpen. Knowbotic Research pretendeert overigens niet dat de deelnemers aan 10-Dencies daadwerkelijk iets kunnen doen voor de illegale bewoners van de sloppenwijken in Sao Paulo. Het fascinerende project is te zien op de tentoonstelling The art of the accident in het Nederlands Foto-instituut.

Steve Mann verbonden met cyberspace.

De congresgangers werd nadrukkelijk verzocht na de lunch klokslag twee uur terug te zijn vanwege de online-verbinding met Steve Mann. Zijn werkgever, de universiteit van Toronto, vindt dat Mann te veel tijd in het buitenland doorbrengt. Hij mag alleen nog op reis als een uitnodiging krijgt om de key-note speaker van een congres te zijn, maar daaraan doet het symposium van DEAF98 niet. Daarom hield Mann zijn betoog vanuit zijn huis. Gedurende het gehele betoog en gesprek krijgt de zaal niets van Mann te zien, behalve een enkel beeld van zijn schrijvende hand.

Mann draagt sinds de jaren tachtig bijna permanent een computer (wearcomp) en een camera (wearcam) met zich mee. In de begintijd waren het logge, zeer zichtbare apparaten, maar Mann maakte de apparatuur steeds kleiner en dus onopvallender. Zijn laatste model camera valt hooguit op als een flink uitgevallen zonnebril. Alles wat hij tijdens het gesprek door de zonnebril met camera zag, was door de zaal ook te zien op zijn website (www.wearcam.org). Uiteraard viel tijdens het gesprek de verbinding een paar keer weg, geheel in de stijl van het thema: het ongeluk.

Mann hield een korte voordracht over zijn beweegredenen om altijd met een camera op zijn lichaam te lopen. Met de camera wil hij zijn ervaringen, maar ook zijn perceptie van de wereld, delen met anderen. Ondertussen schreef hij de trefwoorden van zijn betoog met zwarte viltstift op witte vellen papier die, zodra hij begon met schrijven en dus naar het papier keek, in beeld verschenen op de website. I am a camera heeft hij zijn online aanwezigheid op het symposium genoemd.

De wear-cam, ooit begonnen als een gek idee, als een ongelukje, is uitgegroeid tot een onderwerp waarover congressen worden georganiseerd. Mann liet een video zien waarop hij, een kalende man met een snorretje, enigzins verlegen rondstapt met bepakking aan zijn broekriem, de wear-com. Mann vertelde van een ander project, Please wait, een computer voor de persoonlijke veiligheid. Het is een soort masker dat eerst vraagt of mensen zich identificeren voordat ze kunnen communiceren met degene achter het masker.

Tot slot riep Mann, die zich zorgen maakt over het verdwijnen van de privacy, op mee te doen aan de National Shoot Back Day, op 24 december. Iedereen moet met een camera of fototoestel opnamen maken in banken, supermarkten, benzinestations en alle andere plekken waar men ongevraagd opnamen maakt. ,,Het zijn plekken waar het verboden is te filmen maar waar wel camera's op ons zijn gericht. Als protest moeten we een dag terugschieten'', aldus Mann.

De neuroloog Detlef Linke, werkzaam in het academisch ziekenhuis in Bonn, stond voor de ondankbare taak om half zes de laatste restjes concentratie van het slinkende congrespubliek te bespelen. Snel had hij de lachers op zijn hand door droogjes enkele tot de verbeelding sprekende ongelukken te noemen. Een jongen wil zijn vrienden in de kroeg laten schrikken. Hij plaatst een ongeladen pistool tegen zijn slaap en drukt af. Het pistool veroorzaakt toch een beweging, zo hevig dat de jongen even later overlijdt aan een hersenbeschadiging. Een docent raadt een ambiteuze student af chirurg te worden omdat hij ziek kan worden van de stress. Juist vanwege het negatieve advies wil de student juist chirurg worden en overlijdt op 36-jarige leeftijd, nadat hij jaren heeft geklaagd over die docent die hem een negatief advies gaf.

Linke hield een, nadrukkelijk niet-wetenschappelijk, pleidooi voor meer coolness. Emoties, verbeeldingskracht en andere verwarring schoppende gevoelens vinden hun oorsprong in de rechterhersenhelft. Door deze niet te veel te activeren, blijf je cool. En dat is, aldus Linke, de beste oplossing om ongelukjes te voorkomen.

DEAF98 duurt t/m zaterdag 29 nov. V2, Eendrachtsstraat 10, Rotterdam, tel. 010-206 7272/ 412 2536, website: www.v2.nl/deaf.