DEAF98

Houd de rechterhersenhelft koel
(23 nov. 1998)

Virtuele kunst voor cyber jetset en scholieren
(19 nov. 1998)

Ongelukken en orakels
(18 nov. 1998)

Gelukkige dag des oordeels!
(13 nov. 1998)

Op het internationale festival voor elektronische kunst DEAF98 dat dezer dagen in Rotterdam plaats vindt, wordt veel geëxperimenteerd met virtuele en fysieke ruimtes.

Door MARIE-JOSÉ KLAVER

Wat doen mensen uit Europa en Japan die elkaar niet lijfelijk ontmoeten, maar verbonden door videocamera's en microfoons in een driedimensionale ruimte in cyberspace zweven, om de omgeving te verkennen? Het gedrag van mensen die zitten opgesloten in zijn 3D wereld vindt de Japanse kunstenaar en hoogleraar Masaki Fujihata interessanter dan de achterliggende technologie. Zijn installatie Nuzzle Afar - Distant Affairs and Greeting, een reusachtige felgekleurde virtuele omgeving met verschillende kamers, is op het tweejaarlijkse Dutch Electronic Art Festival via Internet verbonden met de universiteiten van Keio en Tokyo en het centrum voor mediakunst ZKM in Karlsruhe.

Nuzzle Afar van Masaki Fujihata.

Iedere bezoeker laat sporen na, die als gekleurde lijnen op het scherm verschijnen en minuten lang in beeld blijven. Als je erop klikt, word je naar de andere aanwezigen in de ruimte geleid. Wie onverhoeds met een andere bezoeker in aanraking komt, wordt naar een nieuwe, hermetisch gesloten, ruimte geflitst. De flitsen die gepaard gaan met lichteffecten en science fiction-achtige geluiden versterken het gevoel dat men de aarde heeft verlaten en echt in hyperspace verkeert. Er moet samen naar een uitweg worden gezocht. Passief gedrag wordt niet beloond in Nuzzle Afar. Mensen die niet met elkaar communiceren via de trackbal (een kogelvormige computermuis) en de camera komen niet ver. Pas als de gevangen deelnemers naar elkaar toe bewegen en hun avatars (digitale representaties) over elkaar schuiven, schieten ze met een felle flits naar een van de hoofdkamers in Nuzzle Afar.

Grinnikend vertelt Masaki Fujihata dat niet iedereen erin slaagt om te ontsnappen uit de geheime kamers in zijn installatie, die te zien is in het Nederlands Foto Instituut.

Bezoekers in Nuzzle Afar.

De sfeer op DEAF98 is gemoedelijk. Veel festivalgangers, overwegend twintigers en jonge dertigers met een voorkeur voor high-tech en reizen, begroeten elkaar enthousiast. Ze kennen elkaar van andere media kunst-evenementen in Duitsland en Oostenrijk. Digitale cameraatjes en laptops behoren tot hun standaardreisuitrusting. Met die apparatuur kunnen ze op Internet hun aanwezigheid op het festival etaleren.

Toch is DEAF98 niet alleen voor de cyber jetset. Nieuwe media-kunst is geen marginaal avantgardistisch verschijnsel meer. De laagdrempelige middagbijeenkomsten, waar kunstenaars hun Internetprojecten presenteren, zitten vol schoolklassen. Het festival, dat tot eind november duurt, zal naar verwachting 10.000 bezoekers trekken. In 1996 werd DEAF (over digitale steden) door ruim 7.500 mensen bezocht.

Het gaat bij DEAF98 niet uitsluitend om virtuele kunst. De Amerikaanse mediakunstenaar Perry Hoberman schuift met meubels en computerschermen om te laten zien dat virtualiteit een uiterst vaag concept is. Zijn installatie System Maintenance (systeembeheer) ironiseert de veel gebruikte term virtuele wereld. Op een groot projectiescherm worden drie uitvoeringen van een kamer met felgekleurde tafels en stoelen geprojecteerd. Het geprojecteerde beeld wordt samengesteld uit de echte kamer met meubilair, een maquette van deze kamer en een digitale versie op een draaibare computermonitor.

System Maintenance van Perry Hoberman.

Het onvoorspelbare gedrag van de bezoekers, die met de meubels schuiven, en de techniek vormen samen een chaotische vierde dimensie. Op het projectiescherm ontstaat een constant veranderend beeld van de kamer. Wie via het scherm in de kamer navigeert en een meubelstuk wil aanwijzen of verplaatsen, grijpt er nogal eens naast omdat door de gelaagdheid van het beeld volkomen onduidelijk is welke stoel nu virtueel en welke fysiek te verplaatsen is.

De Amerikaanse architectuur-kunstenaar Mark Bain gebruikt het hele V2-gebouw voor zijn geluidsproject Live Room. Op verwarmingsbuizen en andere onopvallende plekken in de expositieruimte in de kelder van V2 heeft hij kleine apparaatjes gemonteerd die beweging omzetten in trilling en geluid. De oppervlaktes van de muren en de plafonds fungeren als reusachtige speakers. Het geluid wordt steeds harder naarmate men hoger in het gebouw komt. Op de bovenste verdieping is het een oorverdovend kabaal.

Tijdens de drukbezochte bijeenkomst Open Territories geeft Bain een overzicht van zijn werk. Dat hij daarbij terug grijpt op oude media, dia's en foto's, lijkt het hippe publiek niet te deren. Bain, die een indrukwekkende lijst met technische publicaties op zijn naam heeft staan, is gefascineerd door de interactie tussen mensen en gebouwen. Voor het stadhuis in Seattle, dat in een 40 verdiepingen tellend gebouw zetelt, maakte Bain een elektriciteitsgenerator. Het apparaat produceert electriciteit door het heen en weer zwiepen van het gebouw. Het project werd gefinancierd met een subsidie van het stedelijk elektriciteitsbedrijf, dat op grond van een wettelijke regeling 1 procent van de winst aan kunst moet spenderen.

Veel van deze publieke kunst wordt na enige tijd vernietigd. Met zijn generator-installatie zal dat niet zo snel gebeuren, vertelt Bain, terwijl hij zijn lachen nauwelijks kan inhouden. Het kunstwerk bevat namelijk een paar kilo lood, een zwaar giftig metaal. ,,Als ze het willen afbreken, worden ze ziek.''

Een beter voorbeeld van ars accidentalis (kunst die het ongeluk integreert), het thema van het festival, is nauwelijks denkbaar.

DEAF98 duurt t/m zaterdag 29 nov. V2, Eendrachtsstraat 10, Rotterdam, tel. 010-206 7272/ 412 2536, website: www.v2.nl/deaf.