Dertien maanden lang heeft de Amerikaanse politiek in het teken van impeachment gestaan. Het schandaal heeft het politieke klimaat vergiftigd en, in het verlengde van een grote onverschilligheid bij het publiek, het cynisme onder de Amerikaanse burgers over het optreden van hun politieke leiders vergroot.

Door onze correspondent JUURD EIJSVOOGEL

WASHINGTON, 13 FEBR. Het was, al met al, een luxe-crisis. Als de economie niet zo goed had gedraaid, als de Koude Oorlog niet voorbij was geweest of als er een echte oorlog had gewoed, dan was het nooit zover gekomen. Dan had Washington, het politieke hart van de wereldmacht Amerika, niet ruim een jaar lang op zijn kop kunnen staan over de affaire-Lewinsky. Maar Amerika kon het zich veroorloven. En dus sleepte het drama zich voort, week na week, maand na maand.

Nu Clinton is vrijgesproken, gaat de Amerikaanse politiek weer over tot de orde van de dag. Althans, dat is de bedoeling. De president wil in de kleine twee jaar die hem in het Witte Huis resten, laten zien dat hij nog kan regeren. En ook de Republikeinse meerderheid in het Congres is erop gebrand om het landsbestuur weer op te pakken. Maar daar kan niet veel van terecht komen zonder samenwerking tussen de president en de Republikeinen die geprobeerd hebben om hem af te zetten.

Of zulke samenwerking mogelijk is, na alles wat er het afgelopen jaar is gebeurd, zal snel blijken. De komende maanden is de tijd om politieke compromissen te sluiten. Daarna beginnen de verkiezingscampagnes voor het jaar 2000 al op gang te komen en zullen de posities snel verharden. Veel tijd om de gemoederen tot bedaren te laten komen, heeft Washington dus niet.

De Lewinksy- en impeachmentperikelen hebben het Amerikaanse politieke systeem zwaar op de proef gesteld. De leugens van de president, de bezetenheid van de onafhankelijke aanklager Kenneth Starr en de tot het bittere eind volgehouden partijdigheid van de Republikeinen in het Huis van Afgevaardigden, hebben grote schade berokkend aan personen en instituties.

Meer Amerikanen dan ooit mogen vinden dat Clinton zijn werk goed doet, nog meer zijn ervan overtuigd dat hij onder ede heeft gelogen en niet is te vertrouwen. Aanklager Kenneth Starr heeft zich zó laten meeslepen door zijn verontwaardiging, dat hij het hele verschijnsel onafhankelijke aanklager in opspraak heeft gebracht - waarschijnlijk zal het instituut van onafhankelijk aanklager nu geen lang leven meer beschoren zijn. En de Republikeinen in het Huis waren zó overtuigd van hun eigen gelijk, en dat van Starr, dat ze de waarschuwing van hun eigen voorman Henry Hyde in de wind sloegen dat een impeachment nooit kan slagen zonder steun uit beide partijen.

Op cruciale momenten ontbraken in de twee partijen gezaghebbende leidersfiguren, die de crisis hadden kunnen bezweren. Alle Democraten in het Congres en het voltallige kabinet slikten acht maanden lang de onwaarschijnlijke ontkenning van Clinton over zijn verhouding met ,,die vrouw, Ms. Lewinsky'', en lieten het drama daarmee voortzieken. Republikeinse leiders in het Congres lieten verschillende kansen lopen om de zaak met een ernstige berisping af te doen. En Clinton zèlf was na de meevallende uitslag van de Congres-verkiezingen in november zo overmoedig, dat hij dacht dat het niet meer nodig was om met het accepteren van een gepaste sanctie impeachment te voorkomen.

En zo werd de hele procedure afgewerkt die de ontwerpers van de Amerikaanse grondwet meer dan twee eeuwen geleden uitstippelden voor het geval een president zich schuldig zou maken aan ,,verraad, omkoperij of andere zware misdrijven en wangedrag''. Ondanks alarmerende voorspellingen van het Witte Huis heeft de impeachmentprocedure het land niet tot stilstand gebracht, de beurs niet onderuit gehaald en zelfs de Senaat niet in verlegenheid gebracht met nieuwe opsommingen van alle anatomische details van de presidentiële seks.

,,Het systeem heeft gewerkt'', constateerde de conservatieve columnist William Safire deze week tevreden in The New York Times. ,,Afzetting van een president zonder steun van het publiek zou een draconische fout zijn geweest. Impeachment is een onuitwisbaar smet op zijn blazoen. Het proces tegen Clinton in de Senaat was een openbare beproeving, een krachtige waarschuwing voor toekomstige presidenten die overwegen om de rechtsgang te belemmeren.''

Nog vele jaren zal getwist worden over de vraag of het wangedrag van de president wel voldoende aanleiding was om zulk zwaar geschut in stelling te brengen. Het schandaal, en daarna de impeachment, hebben in Washington een giftige politieke atmosfeer veroorzaakt. De politici die hun strijd tegen Clinton vergeleken met de Geallieerde landing op Normandië, die zich opwierpen als de hoeders van de moraal ,,van onze kinderen'', zullen zich niet voetstoots neerleggen bij hun nederlaag, laat staan bereid zijn om weer samen te werken met de man die ze beschouwen als een gevaar voor het land en de rechtstaat. En president Clinton op zijn beurt zal nooit zoveel berouw van zijn eigen daden hebben, dat hij vergeet wat zijn tegenstanders hem de afgelopen maanden hebben aangedaan.

De Amerikaanse publieke opinie is het hele afgelopen jaar opmerkelijk gelijkmoedig, om niet te zeggen onverschillig gebleven. Aan de aanhoudende weerzin van het publiek tegen impeachment en afzetting, heeft Clinton de stem van menige senator te danken, en waarschijnlijk zelfs zijn politieke overleving.

Maar de hoge waarderingscijfers voor Clinton gaan samen met een groeiende afkeer van 'Washington'. De gebeurtenisen van het afgelopen jaar hebben veel Amerikanen bevestigd in hun cynisme over de politiek in het algemeen. Voorstanders van afzetting zijn nu verbitterd omdat Clinton ondanks alles mag blijven zitten. Tegenstanders zijn verbitterd omdat het impeachment-proces, dat van het begin af aan tot mislukken gedoemd was, toch nog zover heeft kunnen komen.

Hoe diep die frustraties gaan, valt nog niet te zeggen. Maar zeker is dat de man waar het allemaal om draait, Bill Clinton, over twee jaar niet meer in het Witte Huis woont. De rivalen voor zijn opvolging lopen zich al warm.