Door onze correspondent JUURD EIJSVOOGEL
WASHINGTON, 14 DEC. De Republikeinen lijken alles op impeachment te zetten, ook als dat niet leidt tot afzetting van Clinton en tweederde van de Amerikanen mordicus tegen is. De conservatieve achterban wil het nu eenmaal zo en de doorsnee-kiezer vergeet snel, zo redeneert de van het eigen morele gelijk vervulde partijtop. De revanche op Watergate nadert.

Het gebeurt niet vaak, zeker niet in het Amerika van de jaren negentig, dat politici zo hardnekkig opiniepeilingen negeren. Maar de leiders van de Republikeinse partij blijven aansturen op impeachment van president Clinton, ook al is tweederde van de Amerikanen daar volgens de peilingen tegen.

,,Als Jezus Christus opiniepeilingen had gehouden, zou hij nooit het evangelie hebben verkondigd', zei Henry Hyde gisteren uitdagend. Als voorzitter van de commissie van Justitie van het Huis van Afgevaardigden heeft Hyde de afgelopen weken de impeachment van president Clinton voorbereid. Donderdag, als het voltallige Huis debatteert over de vier impeachment-artikelen (aanklachten) die zijn commissie heeft aangenomen, zal Hyde waarschijnlijk als eerste spreker oproepen om de president voor te dragen voor afzetting.

Hyde reageerde gisteren ongeduldig, toen hem op de televisie werd gevraagd of zijn partij niet riskeert afgestraft te worden voor het negeren van de publieke opinie en de boodschap die de kiezers in november bij de tussentijdse verkiezingen hadden gegeven. Bij die verkiezingen verloren de Republikeinen in het Huis van Afgevaardigden vijf zetels, waarmee het electoraat volgens veel waarnemers zijn onvrede tot uitdrukking had gebracht over de manier waarop de Republikeinen de affaire-Lewinsky hadden aangepakt.

,,Het is misschien naief of stom, en waarschijnlijk allebei', zei Hyde gisteren, ,,maar ik geloof niet dat een thermometer een vreselijk nuttig instrument is als er gewetenszaken en principes in het geding zijn.' Met de koppigheid van een man met een missie blijft Hyde erop hameren dat hij het morele gelijk aan zijn kant heeft. En de leiders van zijn partij, die volgens een recente peiling van The Wall Street Journal sinds begin jaren negentig niet meer zo impopulair is geweest, volgen hem schijnbaar onverstoorbaar.

De aanvoerders van de Republikeinen zijn ervan overtuigd dat een milde aanpak van president Clinton hun partij op lange termijn meer schade zou berokkenen dan het doorzetten van impeachment. De meeste Amerikanen mogen niet voor impeachment zijn, is de gedachte, maar de eerstvolgende verkiezingen zijn toch pas over twee jaar. Tegen die tijd zijn de kiezers allang vergeten hoe het ook al weer zat met die impeachment, zeker als in de Senaat, zoals algemeen wordt verwacht, geen tweederde meerderheid bestaat om Clinton af te zetten.

De conservatieve harde kern van de partij heeft, volgens dezelfde Republikeinse redenering, een beter geheugen dan de gemiddelde kiezer. De ideologisch bevlogen Republikeinen zijn gebrand op impeachment en zouden nog jaren gedesillusioneerd zijn als Clinton voor zijn wangedrag niet hard wordt aangepakt.

Op de achtergrond spelen bij veel Republikeinen de bittere gevoelens mee die nog steeds leven over het Watergate-schandaal, dat bijna een kwart eeuw geleden tot het aftreden leidde van Richard Nixon. Bob Livingston, de man die in januari aantreedt als de nieuwe voorzitter van het Huis van Afgevaardigden, verraadde zaterdag tegenover journalisten iets van die bitterheid. Voor Nixon dreigde ,,impeachment omdat hij een inbraak in de doofpot stopte die door anderen was begaan', aldus Livingston. ,,Dus waarom zou impeachment geen remedie zijn voor Clinton?'

Livingston zag voor het gemak over het hoofd dat Nixon een centrale rol speelde bij de criminele inzet van het overheidsapparaat tegen zijn politieke tegenstanders. Zijn uitspraak wees niet alleen op een herziening van de geschiedenis, maar verraadde een glimpje van triomfalisme dat na 24 jaar eindelijk de rollen zijn omgedraaid. De Republikeinen ruiken nu hun kans om ten lange leste de reputatie van morele zuiverheid over te nemen van de Democraten, die zich daar sinds Watergate zo lang op hebben laten voorstaan.

Maar niet alle Republikeinen zijn er gerust op dat hun partij de opiniepeilingen zo makkelijk naast zich neer kan leggen. Vooral gouverneurs en mogelijke kandidaten voor het presidentschap in het jaar 2000 sporen hun partijgenoten in Washington aan om te zorgen dat de kwestie snel wordt opgelost. Ze vrezen dat de Republikeinse partij de reputatie krijgt de gevangene te zijn van de rechtervleugel. Daarmee zou ze over twee jaar de meerderheid in Huis en Senaat kunnen verspelen. Want soms hebben kiezers wel degelijk een geheugen: president Ford werd in 1976 door de kiezers naar huis gestuurd, onder meer omdat hij Nixon gratie had verleend. Onder meer de Newyorkse gouverneur George Pataki heeft zich daarom tegen impeachment uitgesproken.

Het Witte Huis hoopt dat de publieke opinie het vastberaden Republikeinse streven naar impeachment even hard zal afkeuren als de Republikeinse weigering, drie jaar geleden, om in een conflict over de begroting geld vrij te maken voor betaling van de ambtenaren. Dat leidde toen tot een wekenlange sluiting van het overheidsapparaat en een scherpe negatieve reactie in de publieke opinie tegen de Republikeinen en hun strijdlustige leider Newt Gingrich. Het was het begin van de belangrijkste come-back totnogtoe van president Clinton.

Maar of de publieke opinie Clinton deze keer nog kan redden, is hoogst onzeker. Een slinkend groepje van twintig tot dertig gematige Republikeinen die nog niet hebben gezegd of ze voor of tegen impeachment zijn, kunnen donderdag de doorslag geven. Zij kunnen bepalen of Clinton de tweede president in de Amerikaanse geschiedenis wordt tegen wie een impeachment is uitgesproken. Zij kunnen bepalen of Clinton zich volgend jaar in een proces in de Senaat moet verdedigen.

Ook die Republikeinen op de wip, van wie er de afgelopen dagen steeds meer naar impeachment neigen, laten zich niet leiden door landelijke opiniepeilingen. Ze worstelen misschien met hun geweten, maar zeker ook met politieke overwegingen. Maar die hebben betrekking op hun specifieke situatie. Als ze tegen impeachment stemmen, riskeren ze de partijleiders en een deel van hun kiezers van zich te vervreemden. Daarbij moeten ze er ook rekening mee houden dat conservatievere Republikeinen bij de volgende verkiezingen een rivaal naar voren schuiven. Een in politieke kringen veelgelezen conservatief tijdschrift, Human Events, heeft wijfelaars en anti-impeachment Republikeinen al gebrandmerkt als ,,de pro-meineed-groep'.

Met een stem voor impeachment vervreemden deze Republikeinen waarschijnlijk een deel van hun electoraat van zich. Maar de vraag is of dat deel even sterke gevoelens over de kwestie koestert als degene die ervan overtuigd zijn dat de Republikeinen een missie hebben om Clinton te bestraffen, op zijn minst met impeachment.