Door onze correspondent JUURD EIJSVOOGEL
WASHINGTON, 7 DEC. Het impeachment- onderzoek tegen Clinton komt in een beslissende fase. De kans dat het Huis van Afgevaardigden vóór zal stemmen, groeit.

President Clinton ondervindt dezer dagen opnieuw hoe snel de politieke wind in Washington kan draaien. Nog maar een paar weken geleden leek het gevaar van impeachment geweken. Het onverwachte verlies van de Republikeinen bij de tussentijdse verkiezingen, begin november, verzwakte de positie van de pleitbezorgers van impeachment.

Maar nu geloven niet alleen Republikeinen, maar ook Democraten dat de kans groot is dat het Huis van Afgevaardigden volgende week voor impeachment stemt, de eerste stap in de afzettingsprocedure van de president. Weliswaar lijkt het hoogst onwaarschijnlijk dat de Senaat daarna ook werkelijk tot afzetting overgaat, maar impeachment is op zich al dramatisch. In de Amerikaanse geschiedenis is impeachment van een president slechts één keer voorgekomen, bij Andrew Johnson, in 1868.

,,Het tij heeft zich tegen de president gekeerd'', zei de Republikeinse senator Orrin Hatch gisteren. En zijn Democratische collega Joseph Lieberman zei: ,,We bevinden ons nu in een positie die we twee of drie weken geleden niet verwacht hadden.'' De Democratische Afgevaardigde Charles Schumer, die in januari aantreedt als senator, noemt de situatie ,,beangstigend''.

Ook het Witte Huis begint zich langzamerhand grote zorgen te maken. De commissie voor Justitie van het Huis van Afgevaardigden wil deze week nog stemmen over zogeheten impeachment-artikelen, de parlementaire variant van aanklachten. Volgende week zou dan het voltallige Huis van Afgevaardigden in een speciale sessie bijeen moeten komen om over de impeachment te stemmen.

Maar eerst krijgt de president nog de kans zich te verdedigen. Morgen en overmorgen kunnen zijn advocaten hun argumenten tegen impeachment met behulp van getuigen uiteenzetten voor de commissie voor Justitie. Het Witte Huis had om drie tot vier dagen gevraagd, maar de Republikeinse commissievoorzitter Henry Hyde wilde niet meer tijd beschikbaar stellen dan dertig uur, verdeeld over twee marathonzittingen op dinsdag en woensdag.

Het optreden van zijn advocaten stelt Clinton voor een lastige keuze. Laat hij hen vasthouden aan zijn stellige ontkenning dat hij onder ede gelogen heeft, meineed heeft gepleegd of de rechtsgang heeft tegengewerkt? En blijft hij bij zijn harde verwijten aan het adres van de onafhankelijke aanklager Kenneth Starr en de Republikeinen die de impeachment-procedure leiden? Of geeft hij gehoor aan de roep in het Congres om meer berouw te tonen, en te erkennen dat hij gelogen heeft?

Tien dagen geleden joeg Clinton veel Republikeinen op de kast met de manier waarop hij 81 schriftelijke vragen van de commissie over de affaire-Lewinsky beantwoordde. Net als eerder ontkende hij met klem dat hij onder ede had gelogen, of dat hij zich schuldig had gemaakt aan feiten die impeachment rechtvaardigen.

Sommige gematigde Republikeinen die de voorkeur gaven aan een berisping boven impeachment, veranderden van mening na lezing van Clintons antwoorden, die ze omschreven als ,,haarkloverij''. ,,Hij spreekt nog steeds de waarheid niet'', zei een van hen.

Dat de commissie van Justitie deze week impeachment-artikelen zal aannemen, lijkt onafwendbaar. Maar als de zaak daarna in het voltallige Huis behandeld wordt, komt het erop aan. De Republikeinen hebben daar 228 van de 435 zetels (het nieuwe Huis, waarin de Republikeinen vijf zetels minder hebben, wordt pas in januari geïnstalleerd). Om impeachment te voorkomen, moet het Witte Huis zo'n twintig gematigde Republikeinen ervan overtuigen om niet voor impeachment te stemmen, want verwacht wordt dat een handvol Democraten de Republikeinse meerderheid zal volgen.

Voor het eerst in de affaire-Lewinsky zal Clinton er dus niet meer mee kunnen volstaan om de publieke opinie voor zich te winnen. Hij moet nu gematigde Republikeinen overtuigen dat impeachment een te zwaar middel is. Peter King, een Republikein uit New York, probeert bij collega's en het Witte Huis steun te winnen voor een strenge berisping van de president. Het is echter onduidelijk hoeveel collega's zijn initiatief steunen. Het ziet er hoe dan ook naar uit dat de Republikeinse leiders van het Huis een voorstel voor berisping niet eens in stemming laten brengen. De beste berisping, zeggen veel Republikeinen, is impeachment.

Toch ijveren Congresleden van beide partijen nog voor een berisping als alternatief voor impeachment. Een van hen is de in beide partijen gerespecteerde Democratische Afgevaardigde Lee Hamilton, die met pensioen gaat en volgend jaar niet meer terugkeert in het Congres. Hamilton en andere 'wijze mannen' zouden de komende dagen nog een beroep kunnen doen op de president en de Republikeinse leiders, om met aanvaarding van een scherpe berisping en eventueel een forse boete impeachment, en aansluitend een proces over afzetting in de Senaat, te voorkomen. Het Witte Huis heeft vorige week al laten weten bereid te zijn over deze optie te praten. Het is kort dag, maar zoals in Washington vaak gezegd wordt: een dag in de politiek is al een lange tijd, een week is een eeuwigheid.

De leider van de Republikeinse meerderheid in de Senaat, Trent Lott, liep gisteren al vooruit op de mogelijkheid dat het Huis van Afgevaardigden voor impeachment stemt, bijvoorbeeld op grond van meineed. ,,De Senaat zal dan een proces houden'', aldus Lott, waarin over afzetting beslist zal worden. Voor afzetting is een meerderheid van tweederde vereist. Volgens Lott zal een proces in de Senaat niet meer dan een paar dagen of weken in beslag hoeven nemen.

Bij alle dreigende taal van de Republikeinse leiders is het makkelijk uit het oog te verliezen dat ook veel Republikeinen, vooral buiten het Congres, bijzonder ongelukkig zijn met het optreden van hun partij. Ze zijn bang dat de kiezers de Republikeinse partij de komende jaren zwaar zullen straffen voor de impeachment van president Clinton, die nog altijd erg populair is. Achter de schermen dringen Republikeinse gouverneurs er daarom op aan het niet zover te laten komen.

Mochten de Republikeinse leiders op het laatste moment toch nog kiezen voor een berisping in plaats van impeachment, dan kunnen ze de hoog opgevoerde dreiging van impeachment altijd nog gebruiken om bij de berisping scherpe bewoordingen en een hoge boete af te dwingen.