Hongarije wil de Hongaarse minderheden in de buurlanden een speciale status geven. Oude reflexen in een nieuw Europa, vinden de Roemenen en de Slowaken.

Door onze correspondent RENÉE POSTMA

BOEDAPEST, 28 APRIL. De Oostenrijks-Hongaarse dubbelmonarchie is al meer dan tachtig jaar dood en begraven, maar als Boedapest zich sterk maakt voor de Hongaarse minderheden, krijgen de buurlanden nog steeds kippenvel. " Dit is een verkeerde wet op een verkeerd moment", verklaarde de Slowaakse president Schuster tegenover deze krant naar aanleiding van plannen van Boedapest om de Hongaarse minderheden in de buurlanden een 'speciale status' te geven. Volgens de president is het niet erg gelukkig om aan de vooravond van een jaar waarin zowel Slowakije als Hongarije naar de stembus gaan de kwestie van de Hongaarse minderheden op de politieke agenda te zetten. Oude reflexen in een veranderend Europa, niet alleen in de buurlanden maar ook in Hongarije zelf. Tachtig jaar na dato is het zogeheten 'trauma van Trianon' nog altijd een teer punt. Vooral voor rechts van het midden is het een belangrijk thema: de vrede die Hongarije na de eerste wereldoorlog werd opgedrongen door de grootmachten. Wat ooit het trotse Hongaarse koninkrijk was geweest dat zich uitstrekte van de Karpaten tot aan de Adriatische kust raakte niet alleen zijn monarchie kwijt maar ook tweederde van zijn land en éénderde van zijn bevolking. In de buurlanden leven nog altijd drie miljoen Hongaren. De statuswet zoals die door de centrum-rechtse regering Orbán aan het parlement is voorgelegd is een poging om iets te regelen voor deze minderheden aan de vooravond van de uitbreiding van de Europese Unie. Een groot deel van deze Hongaren (in Roemenië, Oekraïne en Joegoslavië) zal voorlopig buiten het gebied van de EU komen te vallen. De Fidesz-partij van premier Orbán ging drie jaar geleden de verkiezingen in met de belofte dat de Hongaren een dubbele nationaliteit zouden krijgen. Maar dat bleek juridisch niet haalbaar. Bovendien groeide in de tussentijd het besef dat de Hongaarse economie die toevloed van honderdduizenden Hongaren op de arbeidsmarkt niet kan verwerken als de drempel te laag zou worden. De nadruk kwam daarom te liggen op culturele en sociale rechten voor de Hongaren in de buurlanden zelf. Zelfs in zijn verwaterde vorm leidt de statuswet tot felle reacties in de buurlanden die nog altijd niet helemaal gerust zijn op de Hongaarse ambities. De Roemeense regering heeft voorlopig het meest kritisch gereageerd, wat niet verwonderlijk is omdat Roemenië met 1,7 miljoen Hongaren de grootste doelgroep op zijn grondgebied heeft. Volgens premier Nastase is het niet denkbeeldig dat het aantal Hongaren in Roemenië "in één klap" zal stijgen van 1,7 naar 7 miljoen. De premier vreest dat iedereen die een beetje Hongaars spreekt zich onmiddellijk als 'Hongaar' zal melden in de hoop het door Boedapest beloofde onderwijsgeld op te kunnen strijken. Dat zou de etnische verhoudingen in het land ernstig kunnen verstoren, meent de regering.

Minister van Buitenlandse Zaken Mircea Geoana heeft Boedapest met klem verzocht om inspraak. "Het Hongaarse parlement kan over wetgeving spreken wat het wil maar zodra het burgers van een ander land betreft, is het normaal om dat andere land een woordje te laten meespreken."

Ook in de Slowaakse hoofdstad Bratislava brengt het Hongaarse wetsvoorstel politieke rimpelingen teweeg. Slowakije wordt geregeerd door een brede coalitie waarin naast links en rechts ook de etnische Hongaren vertegenwoordigd zijn. Deze brede coalitie staat voortdurend onder druk: premier Dzurinda kan zich geen nieuwe spanning met de Slowaakse Hongaren veroorloven, maar tegelijkertijd moet hij de anti- Hongaarse nationalisten in zijn land niet te veel ruimte geven. De Slowaakse premier nam daarom deze week openlijk afstand van de wet zonder zich verder uit te laten over de details. Felle kritiek is er ook van de kant van de Hongaarse minderheden zelf. De Hongaarstalige krant Szabadság in het Roemeense Cluj schrijft deze week fel dat de statuswet weinig concreets en veel illusies biedt. "Als de regering in Boedapest oprecht was geweest dan had ze overleg gevoerd met alle betrokkenen. Eerst in Brussel om ervoor te zorgen dat de wet overeenkomt met de Europese wetgeving en vervolgens met de regeringen van de betrokken landen." De Hongaarse krant in Cluj vindt de statuswet een dode mus.