De Nederlandse euthanasie- wet heeft in Duitsland een heftig debat losgemaakt waarbij de emoties hoog oplopen. Het E-woord herinnert Duitsland aan zijn ontspoorde verleden.

Door onze correspondent MICHÈLE DE WAARD

BERLIJN, 28 APRIL. De Nederlandse euthanasiewet is de Duitsers zó in het verkeerde keelgat geschoten, dat in het publieke debat elke nuance uit het oog wordt verloren. Politici, artsen en kerken zijn verontwaardigd over het kleine buurland. Tot voor kort werd Nederland door de Duitse buur nog geprezen voor zijn banenwonder, nu wordt het zonder enige schroom van nazi-praktijken beticht.

De christelijke partijen CDU en CSU eisen dat de Europese Unie maatregelen tegen Nederland neemt uit protest tegen de euthanasiewet. CDU-parlementariër Martin Hohmann vindt dat Brussel sancties tegen Nederland moet treffen. De Beierse minister-president en CSU-leider Edmund Stoiber laat onderzoeken of Nederland vanwege de euthanasiewet voor het Europese Hof van Justitie kan worden gedaagd.

"De relativering van het leven" kan niet worden toegelaten, aldus Stoiber. Als de EU-landen al besluiten Oostenrijk diplomatiek te isoleren vanwege de deelname van Haiders rechts-populistische FPÖ aan de regering, dan zijn sancties tegen Nederland dat de "fundamentele Europese waarden" met voeten treedt, zeker op zijn plaats, vindt Hohmann. Onder "de dekmantel van liberalisme" is een wet aangenomen, die werkt als "een kopie uit de tijd van nationaal-socialistische onmenselijkheid", meent Hohmann. Nederland zou zich daarmee buiten de waardengemeenschap van de EU plaatsen en in het voetspoor treden van het misdadige nazi-regime.

Waardoor zijn de Duitsers zo bevangen, dat zij geen enkel oor hebben voor de Nederlandse argumentatie, bijvoorbeeld dat euthanasie uitsluitend mag worden toegepast om iemand uit ondraaglijk en uitzichtloos lijden te verlossen. Als iemand niet lijdt "moet je er van af blijven", onderstreepte minister Borst (Volksgezondheid) uitdrukkelijk. Ook het recht op zelfbeschikking, dat in Nederland een lange traditie kent, ontgaat de Duitsers.

Het heeft er waarschijnlijk mee te maken dat op euthanasie in Duitsland nog altijd een groot taboe rust. Niet alleen kerken en christelijke partijen in Duitsland wijzen de Nederlandse euthanasiewet scherp van de hand ('vrijbrief om te doden'). Ook de sociaal-democratische SPD en de liberale FDP moeten er niets van hebben. President Johannes Rau (SPD) meent dat Duitsland niet zo maar kan overnemen wat elders wordt toegestaan.

Ook de Groenen zijn bijna net zo geëmotioneerd tegenstander van het Nederlandse model als de christen-democraten. "Het doden van patiënten is absoluut verboden. Over aanpassing van onze wet bestaat geen enkele discussie", zei Monika Knoche, specialiste gezondheidszorg van de Groenen in de Bondsdag. Juist vanwege de Duitse geschiedenis mogen dergelijke praktijken ook niet in uitzonderingsgevallen worden toegestaan, vinden de Groenen. Zij beroepen zich op het rituele Nie wieder-argument dat hun voorman, minister Joschka Fischer (Buitenlandse Zaken), in de oorlog op de Balkan ook gebruikte.

Het trauma van de nazi-tijd zit bij Duitsers nog diep. Euthanasie herinnert aan het programma van de nazi's tegen 'minderwaardig leven' en 'asocialen'. Het was een georganiseerde massamoord op geestelijk of lichamelijk gehandicapten en chronisch zieken, die tussen 1939 en 1941 plaatsvond. Zelfs heel oude bejaarden waren niet veilig.

Aktion T4 genoemd naar de commandocentrale in de Berlijnse Tiergartenstrasse 4 leidde ertoe dat ten minste 100.000 mensen in verschillende zorginrichtingen werden vermoord. Ze werden vergiftigd, met een injectie gedood (abgespritzt) en ten slotte vergast. Na verzet van de bevolking en de kerken staakte Hitler in 1941 het programma, maar in het geannexeerde Polen ging de 'wilde euthanasie' langer door. Deze moord op de eigen bevolking heeft tussen de 120.000 en 250.000 mensen het leven gekost een voorproefje van de holocaust die zes miljoen joden de dood injoeg.

Hoe huiveringwekkend het nazi-verleden blijft, is alle Duitsers duidelijk. Even huiveringwekkend is de dood door een ongevraagd spuitje. Maar wat heeft dit te maken met een ongeneeslijk zieke, die zelf vraagt om verlossing uit zijn uitzichtloze lijden, vraagt SPD-politica Regine Hildebrandt voormalig minister van Sociale Zaken van Brandenburg, zich af.

Hildebrandt heeft de kat de bel aangebonden. Zij heeft borstkanker en een panische angst voor een pijnlijke, langzame dood, vertrouwde ze het weekblad Stern toe. Daarom riep ze minister Herta Dubler-Gmelin (Justitie) op euthanasie in uitzonderingsgevallen te legaliseren. En ze staat niet alleen. Blijkens een enquête is driekwart van de Duitsers onder strikte voorwaarden voor euthanasie. Ze hopen op doorbreking van het taboe en op erkenning van het recht op zelfbeschikking voor patiënten op een cruciaal moment.

Maar de politici schrikken terug. De minister wees het voorstel van de zieke Hildebrandt af. Wat Hildebrandt werkelijk wil is een dood zonder pijn, weet Dubler-Gmelin, en 'stervensbegeleiding' garandeert dat.