DIRK LIMBURG
Hij vindt het een jaloersmakende plek waar hij zo'n beetje zijn eigen programma kan samenstellen. Cees van Ede (54) is hoofd van de afdeling documentaires van de NPS en verantwoordelijk voor de wekelijkse programma's Het uur van de wolf en Dokwerk. Bij elkaar jaarlijks honderd documentaires, waarvan 65 van de NPS.

Ooit, in 1976, na de filmacademie en een korte carrière als filmrecensent bij de Volkskrant, is hij bij de NOS begonnen als presentator van achtereenvolgens de filmrubrieken Cinevisie, Cinemamagazine en Cinema 3. Later werkte Van Ede voor het cultuurprogramma Nederland C en maakte hij documentaires over theater en film. Zijn opvallende stem klinkt nog steeds in vrijwel alle documentaires van Het uur van de wolf. "Een zachte donzige stem, geil volgens sommigen", aldus Wim Daniëls in zijn boekje over bekende stemmen.

De documentairemaker Van Ede was vaak ontevreden over de uitzendplek van zijn werk en stelde in 1995 voor om alle cultuurdocumentaires te groeperen op één tijdstip en dat Het uur van de wolf te noemen. "Men accepteerde het en vroeg of ik de eindredactie wilde voeren. Het rare was dat ik dat niet bedacht had toen ik het opschreef."

Vreemde naam. Wanneer heeft de wolf zijn uur? "De Late Show van de BBC had een huilende wolf in de leader. Henk van Gelder schreef eens in de NRC dat we in Nederland niet zo'n cultuurprogramma zouden kunnen maken en ik wilde het tegendeel bewijzen. Het begon in 1995 als een wat diffuus kunstprogramma, een beetje een allegaartje. Na een jaar of twee hebben we het toegespitst op documentaires. Nu het niet meer rond twaalf uur 's nachts wordt uitgezonden is het gewoon nog een grappige naam."

Er is nogal geschoven met het Uur. "Het komende seizoen gaan we terug naar het midden van de avond." Van Ede haalt het nieuwe schema erbij. Na enig zoeken: "Woensdag. Halfnegen. Wacht even, wat krijgen we nu? Ik zie ineens dat het acht uur is. Ik heb steeds gehoord dat het... Nee, hier staat weer halfnegen. Er is iets raars aan de hand. Ik weet het al. Er is iets heel leuks aan de hand. Ik heb 17 plekken gekregen waarin het langer mag worden. Dan is het negentig minuten!

"In de zomer, dat wel. Vaak zien we in het buitenland lange dingen die we dan moeten inkorten en dat gaat wel eens te koste van inhoud en kwalititeit. Ook de film over Willem Breuker van Netty van Hoorn moest eigenlijk van 70 naar 53 minuten en die kunnen we nu helemaal uitzenden. De zee die denkt, de winnaar van het IDFA 2000, past nu toch in het Uur. Gelukkig, want hij was voor ons ontwikkeld. Het is een aangename faciliteit."

Woensdagavond is wel voetbalavond. "Nu, op de zondagavond om 19.30 uur tegenover Studio Sport, is het ook erg ongelukkig. Het blijft lastig, maar welk programma heeft geen concurrentie van voetbal. Er is altijd sport."

Wat is de 'formule' van het Uur? "Ik wil dat er een heel ruime cultuuropvatting uitspreekt. De ene week Dolly Parton en de volgende keer Turandot. Als iets op een goede manier gemaakt is mag het in principe in de serie."

Wat is het verschil met Dokwerk? "Puur de onderwerpkeuze. Het Uur behandelt het culturele veld.

Dokwerk doet politieke, maatschappelijke, en historische onderwerpen. Het aandeel van de NPS in Dokwerk is zo'n 25 documentaires. De andere helft is van de VPRO en Jan Polak maakt een stuk of drie voor de VARA. Net als bij het Uur proberen we de helft aan te kopen en de andere helft te laten produceren. Deels zelf en de rest door buitenproducenten. Onze afdeling is bewust klein gehouden om onafhankelijke filmmakers de mogelijkheid te geven hun werk op tv te krijgen."

Is er genoeg aanbod? "We krijgen per jaar zo'n vijf- zeshonderd voorstellen. Dat is wel erg veel. We coproduceren iets van 30, 40 programma's per jaar. Lang niet alles financieren we zelf, daar hebben we geen budget voor. Een doorsnee documentaire kost al gauw drie ton. Wij stoppen er gemiddeld 80.000 gulden in en tot drie keer dat bedrag kun je dan bij het Stimuleringsfonds halen. In een andere constructie kan het Filmfonds bijdragen en soms is het een combinatie van fondsen. Er tussendoor kunnen we af en toe kleinere films tot 1,5 ton zelf financieren. Aangekochte programma's kosten rond de 20.000 gulden en bij een gebudgetteerd uurbedrag van 80.000 gulden houd je flink wat over voor eigen producties."

Er zijn geen sponsorconstructies? "Nee, dat mag niet."

Ook niet via de producent? "De publieke omroep, en zeker het derde net, is behoorlijk streng. Er is wel íets mogelijk, maar niet zo heel veel. Ik vind dat ook wel zuiver, we zijn al voor een deel door de reclamegelden gefinancierd."

Bent u tevreden over de kwaliteit van de documentaires? "Met buitenlandse aankopen kun je veel verhullen, want daar pak je de top. De eigen producties vallen wel eens tegen. Het blijft een moeilijk vak. Een mislukking houdt er ook de go in: de volgende moet echt weer raak zijn."

Voor veel makers bent u een pausje: ze moeten langs u naar de buis. "Dat valt wel mee. Ook de Humanistische Omroep en de NCRV doen aan documentaires. De IKON heeft net die Tien Geboden-serie uitgezonden. De AVRO heeft Close-up. Vergeet in godsnaam de VPRO niet. Die heeft de traditie van tv-documentaires gebracht, wij hebben hem mooi overgenomen."

Zijn ze het kwijt? "Ze hebben een geduchte concurrent gekregen. Hun bijdrage aan het Uur is nog gering. Ik zou willen dat ze meer deden, want dan worden meer eigen producties mogelijk. Kunnen we meer Nederlandse makers aan het werk zetten."

Maakt u zelf nog documentaires? "Het gaat niet samen met deze functie. De laatste was Het steentje van Gisèle, uit 1998, een portret van de schilderes Gisèle d'Ailly. Ik vind dat een maker het recht heeft om heel erg af te geven op wat een andere maker doet. Als eindredacteur kan ik dat niet: ik moet die ander juist helpen. "Ik ben ontzettend trots als iemand voor ons een programma heeft gemaakt dat gelukt is. Mijn bijdrage is dan soms heel klein geweest, maar het heeft wel zin gehad. Net zoals ik blij ben dat het Uur deze jaren heeft overleefd."

Zeer tevreden dus. "Ik houd van kunstzinnige dingen, maar ben doorgaans nuchter en pragmatisch. Daarom ben ik blij dat ik verantwoordelijk ben voor een kunstprogramma als Het uur van de wolf. Daardoor blijft het met zijn poten op de grond. Met je poten op de grond en je hoofd in de wolken."