Gestoorde daklozen in inrichting

Door onze redacteur PETRA DE KONING
ROTTERDAM, 7 APRIL. Er moeten gesloten inrichtingen komen voor verslaafde psychiatrische patiënten die ernstige overlast op straat veroorzaken. Dat hebben wethouders van een aantal grote steden in gesprekken met NRC Handelsblad gezegd.

Momenteel zijn er geen juridische mogelijkheden om psychiatrische patiënten lange tijd op te sluiten. Volgens de wethouders staat vast dat er een verband is tussen de sterke toename van het aantal gestoorde daklozen in hun stad en het beleid van het ministerie van Volksgezondheid (VWS) om patiënten buiten de muren van de kliniek te laten wonen, de zogenoemde 'vermaatschappelijking van de psychiatrie'. De bedoeling is dat patiënten zelfstandiger worden, maar begeleiding ontbreekt vaak, zeggen de wethouders. "Die vermaatschappelijking is een mislukking", vindt PvdA-wethouder Hans Spekman uit Utrecht. "Het idee is mooi, de praktijk is dat een groot deel van de patiënten op straat terechtkomt." De Rotterdamse VVD- wethouder Sandra Korthuis zegt dat de 'grenzen' van het beleid zijn bereikt of zelfs al overschreden. "Er worden te veel mensen met een te zware psychiatrische stoornis losgelaten. Ze raken vaak letterlijk en figuurlijk de weg kwijt, ze vertonen onaangepast gedrag." Dat legt een zware druk op hun woon- en leefomgeving, zegt Korthuis. "En ik vraag me af of deze mensen er zelf zo gelukkig mee zijn."

Tot midden jaren tachtig woonden psychiatrische patiënten in klinieken in de bossen en duinen. Volgens hulpverleners en Haagse beleidsmakers werden ze daar 'weggestopt', ze moesten terug naar de maatschappij. "Dus komen ze naar de stad", zegt CDA-wethouder René Paas uit Groningen. "Vaak betekent dat: op straat." Groningen telt nu zo'n tweehonderd 'echte overlastveroorzakers', zegt Paas. "Verslaafd, in de war, niemand weet wat we met ze aan moeten." Volgens CDA-wethouder Gerard van Dooremolen uit Zwolle denken hulpverleners te vaak: 'we laten deze patiënt maar los, er is toch niks meer aan te doen'. Hij noemt zelfbeschikking 'hartstikke mooi'. "Maar we zijn doorgeschoten. Soms moet je mensen met stevige hand durven aanpakken."

De wethouders vinden dat er in speciale inrichtingen niet moeilijk moet worden gedaan over drugsgebruik. Volgens de Haagse PvdA-wethouder Jetta Klijnsma moet er ook niet meteen worden behandeld. "Laat ze eerst maar tot rust komen." Haar Amsterdamse PvdA-collega Bea Irik vindt een gesloten voorziening "een stap te ver", maar ze sluit niet uit dat dwangbehandeling noodzakelijk is. In Amsterdam is het aantal 'psychiatrische crisissen' in korte tijd gestegen van 400 tot 600 per jaar.

Een speciale task force van VWS onderzoekt hoe de vermaatschappelijking verloopt. Voorzitter Tof Thissen geeft toe dat het beleid 'onder druk' staat, maar hij denkt niet dat een gesloten inrichting de oplossing is voor de problemen die de wethouders signaleren. Hij vindt dat er genoeg andere mogelijkheden zijn om "deze mensen op waardige manier aan onze samenleving te laten deelnemen". Thissen denkt aan 'projecten voor maatschappelijk herstel'.