TOM ROODUIJN
Hoe bekwaam deden de media verslag van het debat rond de verloving van Willem-Alexander en Máxima Zorreguieta? Een rondvraag.

'Emoties speelden een belangrijke rol, zonder dat enige poging is gedaan een historisch oordeel te vellen", zegt Henri Beunders, hoogleraar maatschappijgeschiedenis aan de Erasmus Universiteit. "Uitgestuurde journalisten en correspondenten hadden misschien wel beter werk kunnen doen dan regeringsonderzoeker Baud. Er waren genoeg bronnen, het is niet gebeurd.'Na de huwelijksaankondiging van Willem-Alexander en Máxima Zorreguieta en het parlementaire debat daarover, dringt zich de vraag op hoe bekwaam de koningin der aarde zich van haar taak heeft gekweten. Hebben de kwaliteitskranten voldoende onderzoek gedaan naar het verleden van vader Zorreguieta? Hebben de serieuze media in hun berichtgeving over de huwelijksplannen niet te veel overgelaten aan de roddelpers?

"De roddelpers heeft het voortouw genomen bij de nieuwsgaring over Máxima", stelt Beunders. "Dat de ouders van Máxima op Huis ten Bosch waren ontvangen bijvoorbeeld. De kwaliteitspers heeft daarop moeten volgen. Met de pulppers heeft RTL4 in deze kwestie de primeurs gehad. Hierover kunnen de kwaliteitskranten en de publieke omroep zich achter het oor krabben."

Die mening deelt Gerard Mulder, mediawatcher en toekomstig adjunct- hoofdredacteur van HP/De Tijd: "Wat mij heeft verbijsterd, is dat in de hele periode van de vriendschap, tot kort geleden, niemand echt de moeite heeft genomen de waarheid over Jorge Zorreguieta te achterhalen. Tickets zijn goedkoop, de media zijn rijk genoeg om iemand naar Argentinië uit te zenden. Ineke Holtwijk van de Volkskrant heeft het geprobeerd, maar is aan de oppervlakte gebleven. Trouw heeft vlak voor de aankondiging een dappere poging ondernomen. Terwijl de BVD ogenblikkelijk na de vriendschap een onderzoek naar vader Zorreguieta is begonnen. Waarom niet ook meteen de toonaangevende media, in plaats van elkaar na te kakelen? Netwerk is met een mensenrechtenactivist, journalisten en wat mensen op straat gaan praten. Terwijl het in Buenos Aires sterft van de mensen die getuigenissen kunnen afleggen. Dat heeft mij ontzettend geërgerd."

Volgens Arendo Joustra, hoofdredacteur van het weekblad Elsevier, gingen de media, Netwerk en Buitenhof voorop, juist te nadrukkelijk op jacht naar het 'foute verleden' van de heer Zorreguieta. "Er is een hard oordeel geveld. Alleen Ineke Holtwijk heeft in de Volkskrant de goede lijn aangehouden. Zij heeft de man in het perspectief van zijn land geplaatst en verdient een pluim. Zij heeft de discussie onttrokken aan het goed/fout-denken. Evenals Roel Janssen in NRC Handelsblad. Dat denken is bij ons ingebakken sinds de Tweede Wereldoorlog."

"Alle scoops kwamen uit de hoek van de bladen", zegt Wilma Nanninga, hoofdredacteur van Privé. "Of liever: van ons. Behalve de achternaam van Máxima: die was van de Volkskrant. De kwaliteitspers kwam er verder niet aan te pas. Ze somt de scoops en tussenscoops op: de eerste skitocht van het gelukkige paar, hun vaartocht op de Groene Draeck, alsmede hun aanwezigheid bij het huwelijk van een bevriend stel en het bezoek van de ouders van Máxima aan Huis ten Bosch.

"Wij hadden de scoop dat Willem-Alexander in Lech bereid was van de troon af te zien, als het gezeur over de aanstaande schoonvader zou aanhouden. Hij heeft begin dit jaar aan zijn broer Constantijn gevraagd of die koning wilde worden. Pas veertien dagen voor de aankondiging van het huwelijk, na het tweede bezoek van Van der Stoel, was het in orde. Wij hebben bericht dat het niet veel had gescheeld of er was helemaal geen compromis gekomen."

Bij het NOS Journaal wordt met tevredenheid teruggekeken op anderhalf jaar Zorreguieta-berichtgeving. "We zijn niet achter een blonde mevrouw gaan aanrennen, met alle toeters en bellen", zegt hoofdredacteur Hans Laroes. "We hebben ons toegespitst op de vraag over de ministeriële verantwoordelijkheid. Het ging ergens over. Zonder al te zelfgenoegzaam te zijn, we hebben niet de verkeerde keuzes gemaakt. De primeur van de aankondiging van het huwelijk was voor RTL4, maar kwam voort uit een toevalligheid - een loslippig Kamerlid bij Barend en Van Dorp."Nee, de kwaliteitspers heeft het niet laten afweten. Er zijn verschillende uitgangspunten. De roddelpers schiet met hagel; als het een keer klopt hebben ze mazzel. Wij berichtten pas toen er een relevante relatie was tussen de vriendschap van de kroonprins, de Kamer en de minister-president. Af en toe hebben we een beeld gemist, dat is dan het risico.

"Op de zaterdag na de aankondiging hadden wij een reconstructie van de gebeurtenissen. Daarin schetsten we de ramkoers van Willem-Alexander, de goedkeuringswet die op het spel stond en Wim Kok die het moest oplossen. RTL4 ging die dag in op het huwelijk en de trouwjurk en dergelijke. Dan vind ik de primeur, die veel meer leeft bij journalisten dan bij het publiek, minder belangrijk dan de taak waar de publieke omroep voor staat."

De dreigende koningskwestie is naar de mening van Groene Amsterdammer-redacteur René Zwaap niet uit de verf gekomen op de persconferentie na de huwelijksaankondiging: "Daar zat een stel journalisten met feestogen, geïmponeerd door het charme-offensief, dat de boel niet wilde versjteren. Willem-Alexander maakte zich er heel makkelijk vanaf door zijn verwijzing naar de brief in het Argentijnse dagblad La Nación als 'stom' te kwalificeren. Maar niemand die vroeg: wist u wel dat die brief was ondertekend door Videla? Geen vraag ook over de goedkeuring van het parlement, die hij niet zou hebben gekregen als hij had vastgehouden aan de verdediging van vader Zorreguieta. Terwijl hij op het punt stond zijn kroon aan de wilgen te hangen! Waarom is hem daar niet het hemd van het lijf gevraagd? Die persconferentie was geen reclamespot voor de Nederlandse pers."