NIEUWSSELECTIE 
 KORT NIEUWS 
 RADIO & TELEVISIE 
 MEDIA 

S e l e c t i e

DANIELLE PINEDO
In Nova, Netwerk en het Journaal zie je ze nog nauwelijks, maar in andere programma's maken zij steeds vaker hun opwachting: allochtonen. Geen symbool-allochtonen - personificaties van het grote aantal drugsverslaafden, criminelen of werklozen binnen hun etnische groep - maar de burger-versie: slagers, hoofddoekenbinders, duivenvangers, managers en advocaten. Doorsnee mensen met idealen, eigenaardigheden en desillusies. Het NPS-programma Urbania geldt als wegbereider van deze nieuwe trend.

In Urbania, dat dit jaar zijn 5-jarig jubileum viert, worden wekelijks drie filmpjes uitgezonden van acht minuten elk. In dat tijdsbestek wordt een beeld geschetst van een inwoner van de randstad. Dat kan een Nederlandse marktkoopman zijn, een Nigeriaanse kapper of een Britse slagershulp. "Iedereen heeft wel iets bijzonders of geks," zegt eindredacteur Frans Jennekens. "Denk maar aan de kronkels van Carmiggelt. Juist die kronkels willen wij in beeld brengen." De randstad is volgens hem een pars pro toto van de multiculturele samenleving. "Niet dat ik iets tegen de provincie heb," haast hij zich te zeggen "maar alles wat je in de randstad vindt, vind je ook in andere steden."

Het idee voor Urbania werd geboren tijdens een brainstorm van de 'allochtone' actualiteitenrubriek Binnenland, waar Jennekens begin jaren negentig werkte en die inmiddels ter ziele is. "Door die actuele invalshoek was Binnenland nogal probleemgericht. Het programma draaide om issues, niet om mensen. Dat wilden wij doorbreken." Al pratende kwam de redactie op het idee om portretten van stadsbewoners te gaan maken. "Gewone burgers, met af en toe een paradijsvogel er tussen." En daarmee was Urbania een feit.

Het programma wordt gemaakt door vijftien medewerkers, die jaarlijks ieder zo'n tien filmpjes maken. Hun woonplaats is hun werkterrein, want dat is volgens Jennekens de beste manier om op interessante personages te stuiten. "Je ziet een heksenteken bij de overbuurman op het raam staan en spreekt hem vervolgens aan als hij de hond uitlaat."

Leeftijd, etnische achtergrond en beroepservaring van de makers lopen sterk uiteen. "Er zitten zeer ervaren, ietwat burgerlijke documentairemakers tussen, maar ook halve anarchisten, die het vak bij ons hebben geleerd." De jongste is 27, de oudste 54. Drie zijn allochtoon. De diversiteit leidt volgens Jennekens zelden tot conflicten. "Iedereen respecteert elkaar. Het is een wonderlijke, maar krachtige combinatie." Jennekens, die zichzelf omschrijft als 'spin in het web', legt de lat naar eigen zeggen hoog. "De portretten moeten zowel visueel als inhoudelijk verrassend zijn, liefst met humor doorspekt." De beste portretten zijn volgens hem die waarin stereotypen worden doorbroken, of de geïnterviewden voor belangrijke keuzes staan. "In een van onze laatste uitzendingen figureerden een Nederlandse scharrelaar, een Nederlandse treinconducteur en een succesvolle Chinese ondernemer. Zo'n combinatie werkt verrassend; het zegt misschien wel meer dan een ingewikkelde verhandeling over de multiculturele samenleving."

Onlangs werd Urbania door het prestigieuze media festival Prix Europa uitgeroepen tot het beste multiculturele televisieprogramma in de categorie non-fictie. "Een programma met een even simpel als ingenieus format", oordeelde de jury in haar rapport. "Door in te zoomen op de verhalen van doorsnee mensen veegt Urbania de vloer aan met stereotypen en vooroordelen over allochtonen." Sinds de prijsuitreiking slaat het programma volgens Jennekens aan "als een tierelier". Negen Europese landen willen volgend jaar hun eigen Urbania op de buis brengen. Jennekens heeft de rol van executive-producer op zich genomen; hij geeft workshops en pendelt als een raadsheer tussen de redacties heen en weer.

Dat Urbania weinig aandacht krijgt van de Nederlandse pers, deert ex-radiomaker Jennekens niet. "We opereren nu eenmaal meer in de luwte." Belangrijker vindt hij dat het programma gewaardeerd wordt door de kijker en dáárover maakt Jennekens zich geen zorgen. "Vooral bij jongeren is Urbania erg populair; ze vinden het brutaal, onvoorspelbaar en snel gemonteerd."

Het programma trekt gemiddeld zo'n 240.000 kijkers, een kijkerschare waar Jennekens erg content mee is. "Vergeet niet dat Urbania gelijktijdig wordt uitgezonden met Goede tijden slechte tijden en het Journaal. Zonder die kijkcijferkanonnen haalden we een kijkersaandeel van 50 procent." Hij lacht. "Nou ja, bij wijze van spreken."

Kijken naar de ander, documentaire over de Prix Europa: fragmenten van de winnende documentaires en interviews met de makers, onder wie Frans Jennekens. Zaterdag, NPS, Ned.3, 15.18-16.06u. Urbania, dinsdag, Ned.3, 20.02-20.30u.