Het plan om Nederlands beroemdste wandelroute toneel te maken van skeelerende buitensporters, werd deze week weer schielijk ingetrokken. De rust van het Pieterpad blijft intact.

Door Gerrit Jan Zwier

PIETERBUREN, 17 FEBR. Het stormpje, dat even dreigde op te steken, is weer geluwd. Het Pieterpad zal niet misbruikt worden door rennende, fietsende en skeelerende buitensporters. Dutch Extreme, die de wedstrijd bedacht en een paar dagen geleden met het plan naar buiten kwam, ziet van de plannen af. Uit de storm aan negatieve reacties en de dreigementen met een rechtszaak, werd duidelijk dat het Pad der Paden al bijna net zo'n nationaal heiligdom is geworden als de Elfstedentocht.

Op deze zonnige wintermiddag is het Groningse Pieterburen in diepe rust verzonken. Toch lokt het langgerekte dijkdorp jaarlijks meer dan driehonderdduizend bezoekers. Het grootste deel komt voor de zeehondencrèche en het wadlopen, maar ook het Pieterpad beleeft hoogtijdagen. Zowel voor beginnende als ervaren wandelaars heeft dit pad een magische klank. "Het is hier altijd druk," zegt de 87-jarige T.G. van Hoorn tegen de verslaggever die verbaasd naar de leegte om zich heen kijkt. "Dat wil zeggen, als de bus van half tien is aangekomen", voegt hij eraan toe.

Eerst was Van Hoorn boer, daarna werkte hij voor het wadloopcentrum. Vanuit zijn huisje achter de molen ziet hij dagelijks hoe eenlingen, tweetallen en groepjes de Hoofdstraat verlaten en de Oosterweg inslaan. Aan hun rugzak bengelt vaak een kunststoffen zeehondje.

Heel ontroerend had Van Hoorn de aankomst gevonden van een gezin dat er tien jaar over had gedaan om de bijna vijfhonderd kilometer tussen Maastricht en Pieterburen te overbruggen. Men had steeds in de voorjaarsvakantie gelopen. De kinderen waren inmiddels boven de twintig. Het record staat op zeventien dagen, gelopen door een man die zich door een klein begeleidingsteam had omringd. Van Toorn is opgelucht dat dergelijke rituelen niet worden doorkruist door de 'verpretting' van Dutch Extreme - alleen die uitheemse naam al. "Het moet hier geen kermis worden."

Maar volgens critici is het Pieterpad inmiddels al verworden tot een kermis omdat het aantal wandelaars explosief gestegen zou zijn. Het NIVON (Nederlands Instituut voor Volksontwikkeling en Natuurvriendenwerk) dat aan de basis stond van de ontwikkeling van het Pieterpad, verwijst die massale groei naar het rijk der fabelen. Het aantal van dertienduizend gidsen dat het NIVON jaarlijks verkoopt is al twintig jaar nagenoeg constant. Naar schatting zijn er jaarlijks zo'n dertigduizend wandelaars actief. Van drukte en gedrang is geen sprake, aldus het NIVON, al is er op bepaalde feestdagen een piek. Vooral vijftigers en mensen die met de VUT of pensioen zijn gegaan, voelen zich tot het pad aangetrokken; een fikse wandeltocht als 'initiatie' van een nieuwe levensfase.

Vijftiger Toos van der Steen uit Zuidhorn is een ware 'Pieterpad- believer'. "Juist als wandelaar merk je hoe groot de verschillen zijn in dit kleine landje", zegt ze. Ze laat de twee fotoalbums zien die haar tocht van Pieterburen naar de Pietersberg in beeld brengen. In de periode 1992-1996 liep ze samen met haar schoonzusje, meestal in vakanties en weekends, ongeveer twintig tot vijfentwintig km per dag. Liever niet in de zomer, want hitte, die de voeten doet zwellen, is de vijand van elke wandelaar.

Het idee om Nederland van top tot teen te doorkruisen sprak haar aan. En had je het eerste traject van Pieterburen naar Winsum (maar elf km) afgelegd, dan was je verkocht. Bijna elke dag gebeurde er wel iets bijzonders. Overijssel, met al haar 'bergen', vond Van der Steen het mooist. In Maastricht was het laatste stukje met kaarsjes verlicht. Tegenwoordig staat er een monument op de Pietersberg, ter ere van de 'pieterpadders', zoals de wandelaars elkaar noemen, en ter ere van de twee NIVON-dames die de tocht bijna twintig jaar geleden lanceerden.

Dat juist een oude socialistische club als het NIVON aan de basis stond van de Lange Afstand Wandelpaden (LAW), is niet zo vreemd. Wandelen hoort, net als volksdansen en samenzingen, tot het socialistische erfgoed. Het versterkt de band in de groep. Voormannen als Koos Vorrink en Hendrik Brugmans waren geduchte stappers. Maar eigenlijk is het Domelapad (Haren-Steenwijk), dat vooral door de voormalige veengebieden gaat, een typischer NIVON-product dan het Pieterpad; want dan wandel je, zoals het gidsje zegt, 'door een landschap dat is doortrokken van de geschiedenis van de vroege arbeidersbeweging'. In de loop der tijd verschoof ook bij het NIVON het accent van de collectieve naar de individuele natuurbeleving.

In het werk van J.J. Voskuil, die opgroeide in een rood nest, valt te lezen hoe belangrijk het wandelen in linkse kringen was. Elke zomer hield hij met zijn vrouw een wandelvakantie, meestal in Frankrijk. Zijn collega's op het Bureau deden daar een beetje meewarig over. Als wandelaar, en ook als fietser, neemt Voskuil een protesthouding aan tegenover de moderne maatschappij, die met haar asfalt en auto's alles kapot maakt. Hij houdt van rust en soberheid en de dorpse tik tegen de pet.

Wie denkt deze sfeer op het Pieterpad aan te treffen, komt soms bedrogen uit. De wandelaar die hoopt op een gevoel van bevrijding wanneer hij de bewoonde kern achter zich laat en het open veld binnenstapt, wordt buiten Pieterburen onaangenaam verrast door een lange asfaltweg. De bedenkers van de route onderkennen dat bezwaar ook, vandaar dat zij de wandelaar een klein ommetje laten maken langs het erf van een kapitale boerderij. Daarna keren we echter toch weer terug op de autoweg.

"Het gaat erom je eigen voetstappen weer te kunnen horen", luidt de officiële filosofie uit een folder van de LAW-makers. "Je wandelt over de regels van de geschiedenis. Over een kreekrug, langs een grafheuvel, een pestbosje, een kruisbeeld. Over een oude ophaalbrug of een moderne stuw. Daar kan geen computerspelletje of televisiequiz tegenop."

Koos van Zomeren (schrijver/publicist): "Ik heb in de loop van de jaren bijna het hele Pieterpad gelopen. Het eerste stukje liep ik jaren terug in het kader van de Pieterpad Milieu Estafette. Sindsdien heb ik elk jaar wel een stukje gelopen. Vooral in Limburg, waar het Pieterpad dicht langs de Duitse grens loopt, heb ik heerlijk gewandeld. Ik ben toen ook tot de slotsom gekomen dat Europa behoefte heeft aan meer grenzen in plaats van minder. Vooral in grensgebieden tref je namelijk nog prachtige natuur aan. Bovendien gebeurt er daar niet zoveel en is het er dus heerlijk rustig. Bij mijn gewone wandelingen doorkruis ik het pad nog wel eens. Ik zie dat het pad nu echt een highway vol wandelaars is geworden. Maar ach, ik kom liever een stel wandelaars tegen dan die mountainbikers. Behoefte om alsnog het hele Pieterpad te lopen, is bij mij niet aanwezig. Trouwens mijn hond, die samen met mij ook bijna het gehele Pieterpad heeft gelopen, heb ik er ook nooit over horen klagen."

Jaap de Ruiter (schrijver van het boek Links en rechts van het Pieterpad): "Samen met vrienden heb ik tussen 1992 en 1997 het Pieterpad in etappes gelopen. Vaak liepen we elk jaar in de herfst een stukje. Elke meter van het Pieterpad was het waard om gelopen te worden. Elke stap vooruit was een stap naar een ander vergezicht. Het lopen van het Pieterpad is echt een overwinning. Een overwinning op jezelf en op de thuisblijvers."