HENK VAN GELDER
Op het affiche werd gerept van 'de grote internationale Tiktak-show', maar dat was overdreven. The London Dancing Girls waren maar met zijn vieren. De twee Orloffs waren dezelfde als het Hongaarse dansduo Clivia & José, dat eveneens op het programma stond. In de Olympia Sisters waren de twee vrouwen te herkennen die tevens deel uitmaakten van de acrobatengroep de Osmani's. Achter de Italiaanse jongleur Leonardo Orselli ging Leo Orsel uit Utrecht schuil. En de acrobate La petite Mouchette heette gewoon Trudie.

Maar in het noorden des lands waren de Tiktak-theatershows in de jaren vijftig en zestig buitengewoon populair. Ander variétévermaak was destijds nauwelijks voorhanden; het theater was ver weg, duur en 'niet voor ons soort mensen'. Wie eenmaal getrouwd was, ging niet meer uit dansen. Verder waren er alleen nog de verenigingsavonden die enig vertier boden. Zo kwam de jaarlijkse Tiktak- revue als geroepen.

Het eerste exemplaar van het boek De Tiktak Shows. Onvergetelijk, geschreven door de historicus Luc Wagt, wordt morgenmiddag overhandigd aan Karel Tiktak, directeur van de gelijknamige koffie- en theefabriek in Groningen. Zijn bedrijf was de naam- en de opdrachtgever van de Tiktak-shows. Ze waren bedoeld om reclame te maken voor het merk, dat in de noordelijke provincies een geduchte concurrent was van Douwe Egberts en Van Nelle. De kruideniers gaven de toegangskaartjes aan klanten die 120 punten hadden gespaard - twee per pak, dus zestig pakken koffie in totaal. Wagt citeert een artiest die eens zei "dat men zich een maagzweer aan koffie moest drinken, wilde men gratis naar de shows."

Jaar in jaar uit, vanaf 1949, ging er een nieuwe voorstelling op tournee, en er kwamen tienduizenden bezoekers op af. "Het is ons een genoegen u wederom een heerlijke avond te kunnen bezorgen", aldus een programmaboekje uit 1954. "U toont u als verbruiker van Tiktak koffie en thee aanhanger van onze smaak te zijn, hetgeen wij zo waarderen, dat wij vinden dat hier iets tegenover moet staan. Daarom gaan wij door met onze geliefde voorstellingen, waardoor er meer contact met u ontstaat."

De voorstellingen, onder leiding van de artiestenfamilie Kok uit Assen, werden samengesteld volgens de vertrouwde revue-ingrediënten: zang, dans en sketches. Plus de reclame. Na de pauze werd een spelletje met het publiek gespeeld, met lastige opdrachten. "Soms moest er koffie of thee worden ingeschonken en dan werd erop gelet dat het lepeltje keurig evenwijdig aan het oortje werd gelegd", aldus Wagt. "Ballen moesten worden gegooid door gaten in grote afbeeldingen van pakken koffie en thee. Dames moesten karretjes naar zich toe trekken met daarop losstaande pakken koffie of thee." De winnaars gingen naar huis met een pak koffie of thee.

Ook voor andere bedrijven kon, uiteraard tegen betaling, productpromotie worden verzorgd. Zo zong Mary Kok-Albers in 1958 een liedje over een nieuwe scooter: "Ik rij de hele dag op mijn Lambretta, van 's ochtends vroeg totdat ik weer naar bed ga..." In datzelfde jaar riepen vader en zoon Jean en Joop Kok steeds een dame op het toneel om een Polaroid- foto van haar te maken, die zij dertig seconden later in handen kreeg. Wagt vermeldt dat Polaroid met deze stunt diepe indruk maakte.

Maar allengs begon de belangstelling voor de Tiktak-shows terug te lopen. Het doek viel in 1970. Langzaam maar zeker had iedereen televisie. De familie Kok kon niet langer opboksen tegen al die grote tv-shows. Ook de klarinettist, die jarenlang zulke onverwachte uithalen speelde dat zijn collega's hem 'de boerenbangmaker' noemden, kon nu geen opzien meer baren. En zelfs reclame was voortaan op de televisie te zien.

Luc Wagt: De Tiktak Shows. Onvergetelijk. Uitg. Servo, Assen, ƒ34,50

( a d v e r t e n t i e s )