Studenten keken vannacht naar het laatste debat tussen Al Gore en George W.Bush. Volgens peilingen won Gore, maar of dat helpt?

Door onze correspondent MARC CHAVANNES

WASHINGTON, 18 OKT."Ik stem niet voor Bush maar voor zijn programma", zegt Santosh, een Californische economiestudent. Ben, de pet diepzinnig achterstevoren, is het met hem eens. Samen met een groep collega's van Stanford University lopen zij dit najaar stage bij het Washingtonse bestuurlijk apparaat.

Mét verschillende anderen stellen zij na het derde presidentiële debat van vannacht vast dat George W. Bush geen diepgaande kennis van de onderwerpen heeft, maar makkelijker aardig te vinden is dan Al Gore. De studenten die denken Democratisch te gaan stemmen, zijn het daar wel mee eens. Alleen hechten zij minder waarde aan likeability.

Mattie, die internationale betrekkingen en 'ethiek en maatschappij' studeert, is tot wanhoop gedreven door de gouverneur van Texas. Zij gooit de handen in de lucht: "Bush antwoordt op geen enkele vraag. Hij roept alleen maar: 'Ik kom niet uit Washington'. Voor mij had Gore nog feller mogen reageren. Ik ben diep bedroefd dat het Amerikaanse volk het niet ziet. Ik moet er niet aan denken dat deze man de westelijke wereld gaat leiden."

De studenten zitten om een groot tv-toestel. Het honkbal op een ander net lokt, maar twee weken vóór de verkiezingen roept de nationale kijkplicht hen naar het laatste openbare debat tussen George W. Bush en Al Gore. Zij kunnen de retorische refreinen dromen. Als Gore weer eens zegt dat Bush met zijn belastingverlaging voor de rijken geen geld overhoudt voor het sociale plan dat hij ook belooft, vullen zij de tekst moeiteloos aan. Zodra Bush een moeilijk woord in de mond neemt, staan zij klaar het voor hem uit te spreken.

Na afloop vindt iedereen dat de tamme Gore van het tweede debat, vorige week, weer vervangen was door de felle Democraat van het eerste debat, twee weken geleden, maar zonder het opzichtig zuchten. Bush leek in dit belangrijke debat uiterst ingetogen, alsof hij zijn tekst niet wilde verspelen door op vragen te antwoorden. Wat sommige tv-commentatoren na afloop 'een uiterst gedisciplineerde kandidaat' noemden, was voor de meeste studenten meer een kandidaat die niet altijd wist waar het over ging. Toch maken de meesten zich daar niet veel zorgen over. Andres, die internationale betrekkingen studeert en zich politiek een 'onafhankelijke' noemt, zocht vannacht naar "een reden om Al Gore te stemmen. Ik heb hem niet gevonden".

Mary Ann, geregistreerd Republikein en student Amerikaanse geschiedenis, wordt aangetrokken door "de integriteit en de waarden" die Bush uitstraalt. "Hij spreekt gemiddelde kiezers aan." Zij heeft wat zorgen over zijn onervarenheid op het gebied van de buitenlandse politiek, "maar hij zal wel zorgen voor een goed team dat hem adviseert."

Ook Keith, die als Democraat te boek staat, waardeert het in Bush dat hij "in begrijpelijk Engels" zijn visie ontvouwt. "Ik ben eerlijk gezegd doodmoe van Al Gore. Hij zegt dat hij mensen in het onderwijs tegemoet komt, maar hij wil hen net zo controleren als Bush. Het vervelende van deze debatten is dat het zo weinig diepgang heeft. Je houdt alleen de vraag over: wie is het gezelligst in het café? Dat is fout. Gore is natuurlijk bekwamer, ik loop niet met hem weg, hij komt slecht over, maar hij is OK."

Voor Sohail Yousuf worden de komende twee weken nog zwaar. Hij studeert economie en politieke wetenschappen en geeft toe er niet uit te komen. Hoewel hij zich beschouwt als politiek onafhankelijke, bespeurt hij bij zich zelf - door zijn studie, denkt hij - een toenemend fiscaal conservatisme. De herhaalde pleidooien voor small government van Bush zijn niet aan dovemansoren gericht.

Maar dan komt de rest van de onderwerpen. "Als eerste generatie Amerikaan besef ik dat de Democraten meer opkomen voor minderheden. En zij helpen andere landen in nood sneller. Ik weet niet of een Republikein de genocide in Kosovo een halt zou hebben toegeroepen. Je zag het in debat weer: Bush is makkelijker om naar te luisteren, makkelijker te geloven, maar hij mist de diepgang van Gore, hij antwoordt nooit direct. Ik ben zwaar verdeeld. Daarom zal ik deze keer vooral ideologisch beslissen, en dan neig ik naar Bush. Zijn compassionate conservatism spreekt me aan, maar hij kan het nog verpesten." Het derde presidentiële debat werd in St. Louis, Missouri, gehouden voor een publiek van lokale burgers, die door de Gallup organisatie van opiniepeilers als 'onbeslisten' waren geselecteerd. Zij hadden tevoren vragen kunnen inleveren, die werden gesorteerd door gespreksleider Jim Lehrer. Vijftien hunner mochten hun vraag hardop stellen aan beide kandidaten. Net als in de eerdere debatten werd uitvoerig ingegaan op gezondheidszorg, onderwijs en plannen om de sociale zekerheid te privatiseren (Bush) of uit te breiden (Gore). Een oudere middelbare scholier vroeg de heren of zij al hun beloftes zouden houden. Dat bleek inderdaad de bedoeling. Wat zoudt u doen in de huidige crisis in het Midden-Oosten? Wat doet u om ervoor te zorgen dat er geen geweld en vuiligheid op de tv komt? Wat heeft u tegen beperking van het wapenbezit, gouverneur Bush?

Beide kandidaten bleken voor de doodstraf. Bush moest zich verdedigen tegen het enthousiasme waarmee hij in het debat van vorige week drie doodstraffen had verdedigd (het bleken er twee te zijn).

Nadat het honkbal voldoende is bestudeerd, komt Brad er nog even bij zitten. Hij komt uit Texas: "Ik begrijp het gevoel voor humor van Bush wel. Hij speelt de simpelmans. Gore doet te veel zijn best, hij is niet echt genoeg. Bush leek vanavond zijn aandacht niet eens anderhalf uur bij het debat te kunnen houden. Mijn vertrouwen in Gore is wel weer hersteld. Maar Bush heeft met al zijn kleine grapjes intussen vijftig procent van het Amerikaanse volk ervan weten te overtuigen dat hij het kan."

( a d v e r t e n t i e s )