Nobelprijs economie voor twee Amerikanen

Door een onzer redacteuren
ROTTERDAM, 11 OKT. De Nobelprijs voor economie is toegekend aan de Amerikaanse economen James Heckman (56) en Daniël McFadden (63).

Dit heeft de Zweedse Koninklijke Academie van Wetenschappen vanmiddag bekendgemaakt. De Nobelprijs voor scheikunde is gisteren toegekend aan drie onderzoekers op het gebied van de elektronica: De Amerikanen Alan J. Heeger (64) en Alan MacDiarmid (73) en de Japanner Hideki Shirakawa (64).

Brug tussen theorie en beleid

Door een onzer redacteuren
ROTTERDAM, 11 OKT. Het is muisstil in zaal C.4 van de Erasmus Universiteit. Professor Arjo Klamer onderbreekt zijn college 'Kunst & Economie' en beantwoordt zijn mobiele telefoon. Een paar minuten eerder heeft de Koninklijke Zweedse Academie voor Wetenschappen bekendgemaakt dat de Amerikanen James Heckman en Daniel McFadden de Nobelprijs voor de economie hebben gewonnen. Klamer noemt de namen van de winnaars en kijkt zijn studenten vragend aan. "Wie kent ze?", vraagt hij. Er volgt zenuwachtig gelach en de zestig studenten blijven het antwoord schuldig.

Klamer legt uit: "Het zijn twee econometristen die zich verdienstelijk hebben gemaakt in het streven economie en econometrie dichter bij elkaar te brengen. " Econometrie is de wetenschap die met behulp van wiskundige modellen economische processen probeert te analyseren en te voorspellen. "Ik vind het jammer", vervolgt Klamer. "Het is een technische prijs, die schril afsteekt bij de toekenning van twee jaar geleden." Toen kreeg Amartya Sen, werkzaam aan de Universiteit van Cambridge in Groot-Brittannie, de prijs voor zijn verdiensten op het terrein van de sociale economie. Daarmee heeft Sen bijgedragen aan een beter begrip van de economische processen die leiden tot armoede en honger.

"Ik ken ze niet", zegt professor Jan Pen in een reactie. "Maar het is goed dat de prijs is toegekend aan mensen die de kloof tussen economie en econometrie proberen te overbruggen, want econometristen hebben zich op grote afstand van de grote maatschappelijke problemen geplaatst."

Het Nobelcomité onderscheidt de economen voor de theorieën en methodes die zij hebben ontwikkeld voor de analyse van gedrag van individuen en huishoudens. De methoden worden toegepast op tal van vooral sociale vraagstukken. De relatie tussen de lengte van werkloosheid en de kans op het vinden van een baan, de invloed van scholing op maatschappelijk succes, en de effectiviteit van werkgelegenheidsprogramma's. De methode is inmiddels breed 'ingeburgerd' in de economische, maar ook in de sociale wetenschappen, aldus de Academie. Heckman (56) is verbonden aan de universiteit van Chicago en heeft analysemethoden ontworpen voor selectieve steekproeven. Hierbij wordt rekening gehouden met bepaalde eigenschappen van individuen. 'Blinde' steekproeven kunnen tot gevolg hebben dat schattingen van economische modellen onnauwkeurig zijn en dit kan grote repercussies hebben op het beleid.

McFadden (63) werkt aan de Universiteit van Berkeley in Californië. Hij ontvangt de Nobelprijs voor zijn werk op het gebied van de zogenoemde keuzetheorie. Het beroep of de woonplaats van een individu kan zijn keuzes beïnvloeden. McFadden leverde de theoretische basis en de methoden die nodig zijn voor empirische studies op dit gebied.

"Met name Heckman heeft baanbrekend onderzoek verricht naar gedragsvergelijkingen", zegt professor Casper van Ewijk, adjunct- directeur bij het Centraal Planbureau. "Zijn werk bevindt zich op het grensvlak van theorie en beleid. Wat is het economisch nut van goed onderwijs? Hoe kun je de kloof tussen arm en rijk overbruggen?"

De Nobelprijs voor de economie werd in 1968 gecreëerd door de Sveriges Riksbank bij het driehonderd jarig bestaan van de Zweedse centrale bank. De prijs werd voor de eerste keer keer in 1969 uitgereikt aan de Nederlander Jan Tinbergen (1903-1994) en de Noor Ragnar Frisch (1895-1973). Ze kregen de prijs voor baanbrekend werk op het gebied van de econometrie. "De prijs van Heckman en McFadden past in deze traditie."

De Nobelprijs voor de economie is volgens Mark Blaug "een prikkel die economen aanzet tot harder werken". De methodoloog en kenner van de geschiedenis van het economisch denken zegt dat de prijs ook "enorme teleurstellingen en interne strijd" oplevert. "Sommigen zijn gebroken als ze hem niet krijgen." Volgens Jan Pen had de Franse econoom Edmond Malinvaud de prijs dit jaar moeten winnen voor zijn onevenwichtheidstheorieën. Pen: "Ik geloof dat hij daar zelf ook rekening mee hield."

De toekenning van de Nobelprijs drie jaar geleden, aan de Amerikanen Robert Merton en Myron Scholes, bleek niet al te gelukkig. De twee theoretici op het gebied van de prijsstelling van opties en andere financiële derivaten gingen een jaar na de uitreiking van de Nobelprijs bijna failliet tijdens de Azië-crisis met hun beleggingsfonds Long Term Capital Management.

Nobelprijs scheikunde voor onderzoek leesbare displays

Door onze redactie wetenschappen
ROTTERDAM, 11 OKT. De Nobelprijs voor de scheikunde gaat naar drie onderzoekers die de elektronica van de toekomst waarschijnlijk voorzien van leesbare displays. Het Zweedse Nobelcomité kende de prijs gisteren toe aan de Amerikanen Alan J. Heeger (64) van de Universiteit van Californië in Santa Barbara, Alan MacDiarmid (73), verbonden aan de Universiteit van Pennsylvania in Philadelphia, en aan de Japanner Hideki Shirakawa (64) van de Universiteit van Tsukuba bij Tokio.

De drie onderzoekers slaagden er in een bepaald soort plastic stroom te laten geleiden. Dat was een onverwachte eigenschap omdat plastics juist veel worden gebruikt om hun isolerende eigenschappen. Vrijwel iedere stroomdraad is omgeven door een isolerende kunststof mantel. Plastic kunststoffen bestaan uit polymeren. Dat zijn lange, chemisch aan elkaar verbonden organische moleculen, vaak gemaakt uit aardolieproducten.

De eerste geleidende polymeren verschijnen nu in displays van mobiele telefoons. Later komen daar mogelijk grote platte televisie- en computerbeeldschermen bij, en andere toepassingen die we nog niet kennen. Philips maakte onlangs bekend de eerste, nog kleine flexibele displays te hebben gemaakt. Die commerciële ontwikkelingen begonnen met toevallige ontdekkingen en ontmoetingen.

In het lab van Shirakawa voegde begin jaren zeventig een student duizend keer meer katalysator toe aan een polymerisatiereactie dan gebruikelijk. Er ontstond geen dikke laag polymeer maar een dun zilverachtig vlies. Daaruit ontwikkelde Shirakawa technieken om geleidende polyacetyleenfilms te maken. Een paar jaar later spraken MacDiarmid en Shirakawa elkaar op een conferentie over hun eerste experimenten met geleidende polymeren. MacDiarmid werkte toen met Heeger in Philadelphia en nodigde Shirakawa uit voor gezamenlijke experimenten. Hun werk leidde in 1977 tot een gezamenlijke publicatie in The Journal of the Chemical Society waarmee voor polymeerchemici een heel nieuw vakgebied werd opengelegd, met in het verschiet belangrijke toepassingen. Voor de wetenschap daarachter is nu de Nobelprijs toegekend.

Zie ook:

Nobelprijs voor drie IT-pioniers (10 oktober 2000)
Onderzoek zenuwcellen met Nobelprijs bekroond (9 oktober 2000)

( a d v e r t e n t i e s )