De verzekeringsmarkt is notoir ondoorzichtig. Consumenten raken gemakkelijk verdwaald in de wirwar van kleine lettertjes. Maar door de opkomst van onafhankelijke vergelijkingssites op internet worden verzekeraars en adviseurs onder druk gezet om transparanter te werk te gaan.

Door Stephane Alonso en Erik van der Walle

Kijk en vergelijk. Deze wervende zin van de traditionele middenstand begint aan zijn tweede leven. Een paar jaar geleden moest de consument nog een blokje om bij het kijken en vergelijken, maar door de komst van internet is er een alternatief voor de verkoper van vlees en bloed: de vergelijkingssite.

Vooral in de wirwar van financiële producten blijkt de behoefte aan transparantie groot te zijn. Ingewikkelde kostenstructuren, polisvoorwaarden en langlopende verplichtingen vragen nu eenmaal om zorgvuldigheid - om valkuilen te vermijden. Diverse tussenpersonen kunnen de consument van advies dienen maar het is lang niet altijd duidelijk in hoeverre zij echt onafhankelijk zijn.

De druk op verzekeraars en tussenpersonen om duidelijkheid te verschaffen over hun producten en hun eigen achtergrond wordt steeds groter, mede onder invloed van ontwikkelingen op internet. Websites waar consumenten eigenhandig financiële producten kunnen vergelijken schieten de laatste tijd als paddestoelen uit de grond. Met namen als Geencentteveel.nl, Rolls.nl, Kijkenvergelijk.nl.

"Aanleiding dat mijn broer en ik hiermee zijn begonnen is de wirwar aan folders waarmee je wordt geconfronteerd als je een verzekering wil sluiten", zegt Erik Hordijk, oprichter van de drie weken geleden gelanceerde Verzekeringssite, een site waar auto- en aansprakelijkheidsverzekeringen worden vergeleken. Tot nu toe heeft Hordijk "tientallen verzoeken" om informatie gekregen. "Het loopt storm. We wilden de site al uitbreiden met inboedelverzekeringen, maar daar zijn we nog niet aan toegekomen." Storm lijkt het ook te lopen met vergelijkingssite Independer. Deze site ging in februari al de lucht in en is intussen door "honderdduizenden" consumenten bezocht, aldus directeur en oprichter Diederik de Groot van Embden. Independer, waar inmiddels zo'n 25 miljoen in is geïnvesteerd, zegt alle beschikbare producten en financiële instellingen met elkaar te vergelijken en niet een selectie daaruit. De nieuwe generatie 'virtuele' tussenpersonen claimt onafhankelijk te zijn. "Als iemand mij kan betrappen op afhankelijkheid stap ik morgen op", zegt De Groot van Embden van Independer. In navolging van dergelijke initiatieven zijn ook de verzekeraars zich gaan roeren. Nationale-Nederlanden wil 'deze zomer' nog met een eigen vergelijkingssite komen. Evenals het financiële conglomeraat Achmea (Centraal Beheer, FBTO) dat het internetinitiatief Scaramea wil gaan lanceren. Hoewel geboren uit de schoot van de verzekeraars claimen ook deze sites onafhankelijkheid, dus zonder 'sturing' van verzekeraars en met eerlijke informatie.

Dat de verzekeraars zich misschien wel zenuwachtig maken over vergelijkingssites en zelf ook met zulke initiatieven komen is begrijpelijk, meent de Amsterdamse hoogleraar Arnoud Boot. Want door internet kunnen ze zich niet meer verschuilen achter het zelfgecreëerde rookgordijn. Vijf jaar geleden publiceerde Boot een geruchtmakend onderzoek over de praktijken van verzekeraars. Wie geld stak in een beleggingsfonds wist vaak niet dat gemiddeld 20 procent van zijn inleg als kosten in de zakken van de verzekeraars verdween. Sites als Independer en de Verzekeringssite maken producten die jarenlang bewust ondoorzichtig zijn gemaakt, weer vergelijkbaar, aldus de hoogleraar.

Volgens De Groot van Independer zouden consumenten in het geval van gezonde concurrentie en goede voorlichting jaarlijks tussen de 4 en 10 miljard gulden kunnen besparen op financiële producten. Boot sluit niet uit dat er inderdaad in die orde van grootte moet worden gedacht.

Is internet nu werkelijk het breekijzer dat het gesloten financiële wereldje zal openbreken? Directievoorzitter Ludo Wijngaarden van de Postbank gelooft niet dat de aanpak van bijvoorbeeld Independer de juiste is, maar hij ziet wel een belangrijke rol voor internet.

"Vooral uit klantenpanels met studenten blijkt bij de Postbank dat de assertiviteit onder de klanten groeit. Men is meer kostenbewust en minder loyaal en de transparantie dankzij internet zal dit proces versnellen. Probleem is alleen dat verzekeraars die meedoen worden overspoeld met vragen om informatie en offertes. Dat zorgt voor heel veel werk, terwijl het rendement lager ligt dan gemiddeld. Ik ken al verzekeraars die om die reden niet meer willen meewerken."

Dat extra werk zal wel meevallen, zegt een woordvoerder van Nationale- Nederlanden. "Je hebt nu ook al mensen die twaalf offertes aanvragen." De woordvoerder vindt wel dat verzekeraars die meedoen aan dit soort initiatieven alle mogelijke informatie moeten verstrekken als de consument daar om vraagt. Nationale-Nederlanden wil nog deze zomer met een eigen virtuele tussenpersoon komen. Deze vergelijkt producten van verschillende verzekeraars en biedt tevens de mogelijkheid om polissen te sluiten. Behalve verzekeringen moeten ook andere financiële producten worden vergeleken. Met het initiatief hoopt de verzekeraar vooral de huidige klanten van direct writers (verzekeraars zoals Centraal Beheer die geen gebruik maken van tussenpersonen) te bereiken. Deze categorie consumenten vertegenwoordigt niet minder dan een derde van de markt. "Natuurlijk hebben we kritiek gekregen van de tussenpersonen, want we zetten inderdaad een tussenpersoon in de markt", zegt de woordvoerder van Nationale-Nederlanden. Maar de verzekeraar bewijst tussenpersonen in zekere zin ook een dienst, want veel consumenten komnen via internet toch nog bij een adviseur van vlees en bloed terecht. "We proberen de markt op direct writers te heroveren. Voordat mensen echt bereid zijn om geld te betalen, willen ze toch eerst even graag met een tussenpersoon spreken."

Nationale-Nederlanden wil in alle eerlijkheid ook de producten van concurrenten Amev en Aegon laten zien op de site. "Het moet een bedrijf op afstand worden, waarvan wij 100 procent van de aandelen bezitten", stelt het concern dat heeft aangekondigd enkele tientallen miljoenen in de site te pompen. De verzekeraar is mede door het Amerikaanse Quickquote.com - inmiddels door de Nederlanders overgenomen - op het idee gekomen om met een onafhankelijke vergelijkingssite te komen.

Juist die onafhankelijkheid is in de branche van tussenpersonen een heet hangijzer geworden. Branchevereniging NVA ziet het sinds kort niet meer als een probleem wanneer tussenpersonen deels of zelfs volledig in handen zijn van verzekeraars, mits dat duidelijk wordt aangegeven (bijvoorbeeld op het briefpapier).

Ondanks die nieuwe vorm van transparantie blijft de verzekeringsmarkt notoir ondoorzichtig, zegt hoogleraar Boot. Het grote aantal aanbieders in de financiële sector suggereert misschien gezonde concurrentie, maar dat beeld klopt niet. Hoewel het wel de goede kant opgaat. De verzekeraars hebben afspraken gemaakt over het geven van duidelijke informatie. "Die gedragscode was eerst lachwekkend, maar nu al veel beter", aldus Boot.

De Groot vindt de eigen vergelijkingssites van Nationale-Nederlanden en Achmea onmogelijk onafhankelijk kunnen worden genoemd. Maar Boot denkt daar anders over. "Scaramea is zo opgezet dat het zo kan worden losgekoppeld" van moederbedrijf Achmea. Zo'n vergelijkssite hoeft niet aan een touwtje te hangen.

Volgens Nationale-Nederlanden hoeft niemand aan de onafhankelijkheid van de site te twijfelen. De woordvoerder sluit, mede daarom, niet uit dat er ook andere aandeelhouders komen. "We praten sowieso al met andere verzekeraars om op de site samen te werken. Alleen door een breed initiatief krijg je mensen in je virtuele winkelcentrum."

Vergelijkingssites als Independer, Geencentteveel en Verzekeringssite willen in elk geval geen verzekeraar als aandeelhouder. Independer is inmiddels door de meeste banken en verzekeraars al "direct of indirect" benaderd met 'oneerbare' voorstellen. Maar De Groot heeft ze allemaal terugverwezen. "Onze onafhankelijkheid geeft een unieke positie", zegt de directeur. "Alle partijen willen meewerken, omdat ze weten dat de concurrent nooit wordt voorgetrokken." Independer vraagt aan alle financiële instellingen hetzelfde vaste bedrag voor elke klant die ze wordt aangeleverd. Behalve de - negen - oprichters heeft alleen de Londense participatiemaatschappij Apax geld gestoken in Independer. De Verzekeringssite is helemaal in handen van de broers Hordijk. Ze willen in de startfase van het bedrijf nog geen belang verkopen. De broers willen wachten tot het bedrijf meer waard is geworden. Wat ze voor hun diensten moet rekenen weten ze zelf overigens nog niet. "Nu is het nog gratis, want we zijn er nog niet uit wat we precies moeten vragen."

Bij Geencentteveel, vanaf vorig jaar december in de lucht, is de dienstverlening ook nog gratis. Behalve door verzekeraars is Egbert van de Coevering ook benaderd door een rijke Zwitserse familie die eigenaar is van warenhuisconcern Metro (onder meer Makro). "Ook concurrenten van ons hebben ze benaderd: dergelijke investeerders zijn op zoek naar een rol als infomediair [informatieverschaffer]." Voorlopig financiert Van de Coevering samen met de twee andere oprichters nog alles zelf.

Ook door tussenpersonen zelf worden vraagtekens gezet bij de internet- initiatieven van de verzekeraars. Directeur Berend Tooms van Assurantiehuis Adviesgroep in Den Haag toont zich op basis van praktijkervaring erg sceptisch over de internet-initiatieven. "Je bent als consument al gauw uren bezig om iets uit te zoeken en dan nog weet je als leek niet waar de gaatjes zitten of hoe je aan korting komt. Voor een tussenpersoon, die dezelfde software gebruikt als op de internetsites, is dat een minuut."

Van een bedreiging voor de traditionele adviseur is volgens Tooms vooralsnog geen sprake. "Ik heb nog nooit een klant over die vergelijkende sites gehoord. En overschat ook de invloed van internet niet: de site van Assurantiehuis Adviesgroep wordt al enige tijd als eerste bij de zoekmachines Altavista.nl en zoek.nl genoemd, wanneer je als zoekwoord hypotheekrente intikt. Dan krijg je een overzicht met de goedkoopste tarieven die uit een aanbod van 40 banken en verzekeraars zijn geselecteerd." Het resultaat? Tooms heeft welgeteld één telefoontje ontvangen met de vraag om meer informatie.

( a d v e r t e n t i e s )