NIEUWSSELECTIE  
  KORT NIEUWS  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  

Noord-Ierland is weer even terug bij af. Het ontluikende zelfbestuur is door de Britten opgeschort. Maar de bevolking blijft optimistisch.

Door onze correspondent HANS STEKETEE

NEWRY, 12 FEBR. Op onze school praten wij, maar we schreeuwen niet. We houden onze boeken gescheiden van ons lunchpakket. En we bidden voor anderen. Aan regels geen gebrek op de Saint Clare's Convent Primary School, een rooms-katholieke lagere school voor meisjes in Newry, een Noord-Iers stadje tegen de grens met Ierland en een republikeins bolwerk. Gebrek is er wel aan ruime klassen met een waterdicht dak en een werkende verwarming. Een deel van de 400 leerlingen krijgt les in dertig jaar oude noodlokalen op de ge asfalteerde binnenplaats.

Het goede nieuws: deze school gaat binnen een jaar tegen de vlakte. Deze week werd bekend dat St Clare's 5,3 miljoen pond (ruim negentien miljoen gulden) krijgt voor een nieuw gebouw. Het slechte nieuws: de injectie van 72 miljoen pond voor de meest behoeftige scholen van Noord-Ierland was voorlopig het laatste officiële besluit van Martin McGuinness, minister van Onderwijs in de nieuwe Noord-Ierse regering en tevens tweede man van Sinn Féin, de politieke tak van het verboden Ierse Republikeinse Leger (IRA). Want gisteravond schorste de Britse regering "met pijn in het hart" voor onbepaalde tijd het ontluikende gemengde zelfbestuur in haar Ierse provincie, negen weken na aantreden. David Trimble, eerste minister en leider van de protestantse Ulster Unionist Party (UUP), weigert verder te regeren met Sinn Féin zolang de IRA geen geweren en springstof inlevert. Trimble zou vandaag ontslag nemen, tenzij de IRA alsnog toonde ernst te willen maken met de toegezegde ontwapening. Dat is niet gebeurd, vindt de Britse regering. Maar ze wil anderzijds de protestantse 'duif' Trimble niet verliezen. De schorsing moet daarom Trimble's ontslag vóór zijn in de hoop dat hij premier blijft zodra nieuw beraad met de IRA de wapenkwestie alsnog heeft verholpen. "Het is een goed moment om problemen op te lossen", zegt zuster Mercedes Coen, het schoolhoofd van St Clare's en een van de 45 nonnen die het aanpalende convent bewonen. "Dit is immers de dag van Onze Lieve Vrouwe van Lourdes en haar boodschap van vrede." Maar hoewel Zij gisteren machteloos leek, hoeft er op termijn geen man overboord te zijn, denkt zuster Mercedes. " In het vredesproces is al te veel geïnvesteerd om het nog te laten mislukken".

Dat zegt ook Donald O'Donnell, de bijna pensioengerechtigde hoofdredacteur van de Newry Reporter. "We hebben al vaker gezien dat een ogenschijnlijk succes op het laatste moment leek te verdampen", zegt hij tussen de tabakskleurige kantoormuren van het gezaghebbende weekblad voor Newry en omstreken. "Maar zolang de geweren zwijgen blijft het momentum. Door de economische groei die het vredesproces mogelijk heeft gemaakt hebben we het nog nooit zo goed gehad. "

Sinds het Goede Vrijdag-akkoord van 1998, de blauwdruk voor een permanente vrede in Noord-Ierland, is het slaperige marktstadje Newry veranderd in een boomtown. Aan de nieuwe rondweg schieten supermarkten, doe-het-zelf-warenhuizen en lichte industrie als paddenstoelen uit de grond. Protestants Ulster verstopt er op zaterdag winkelend de straten rond de kathedraal en de andere katholieke kerken. Het relatief dure Britse pond is zelfs geen beletsel voor Ieren van bezuiden de grens om er hun wekelijkse boodschappen te doen. "Investeerders nemen een voorschot op de Britse toetreding tot de euro", vermoedt O'Donnell. "Newry is decennia lang gepasseerd, maar nu schijnt hier voor het eerst de zon."

Vredesproces of niet, de 30.000 inwoners van Newry blijven een republikeins bastion. Het centrum is bedekt met littekens van bomaanslagen. Aan lantarenpalen wappert het groen-wit-oranje van de Ierse republiek. Op blinde muren richten geschilderde IRA-strijders hun Kalasjnikov. En een zwart-marmeren monument herdenkt "trots en in liefde" degenen die "de strijd voor een vrij Ierland" met de dood hebben bekocht. Het conflict over ontwapening van de IRA dat de huidige politieke crisis voedt, is nergens sterker voelbaar dan juist hier, waar paramilitairen het bestand vaker dan elders hebben geschonden. Soms gaat het daarbij om 'politiek geweld', zoals een salvo door de ramen van een protestantse leider. In januari vorig jaar werd hier Eamon Collins vermoord, een voormalige IRA-commandant met wroeging die de politie vertelde met wie hij in 1985 de mortieraanval op het politiebureau van Newry had uitgevoerd waarbij negen agenten omkwamen. Een Britse rechter sprak hem wegens gebrek aan bewijs vrij maar de verrader was niet langer welkom in Newry, benadrukte Sinn Féin-leider Gerry Adams. Collins ging er toch wonen. Na het verschijnen van zijn autobiografie, Killing Rage, waarin hij de mythe van de heldhaftige vrijheidsstrijders van de IRA doorprikte, werd hij op een avond van de weg gereden terwijl hij zijn hond uitliet. Niemand in Newry liet een traan om zijn dood.

Soms ook gaat het om zakelijke belangen, zoals het intimideren van concurrenten in de smokkel van drugs of diesel. En meestal zijn zaken en politiek niet van elkaar te onderscheiden. De leiding in de grote stad, Belfast, predikt dezer dagen geweldloosheid, maar Newry ligt aan de grens met Ierland ingeklemd tussen de eigengereide graafschappen South- Armagh en Down en daar geldt al eeuwen de wet van het geweer.

Britse inlichtingendiensten zeggen dat de IRA het bestand heeft misbruikt om zich te herbewapenen en nieuwe doelwitten uit te kiezen. Een deel van de trainingskampen en wapenopslagplaatsen zou zich hier bevinden. De Britten houden daarom voorlopig vast aan hun militaire basis in de heuvels rond Newry. Helikopters zoemen rond, gepantserde Landrovers zwermen uit en radiomasten luisteren mobiel telefoon-verkeer af. De IRA ziet daarin op zijn beurt het beeld van de buitenlandse bezetter' bevestigd. Tot gisteren leek een compromis in de maak waarbij de ontwapening door de IRA stapsgewijs zou worden gekoppeld aan Britse militaire terugtrekking. Het is er niet van gekomen. "Het klimaat hier is [sinds 1998] sterk verbeterd. Britse militairen zijn vrijwel uit het straatbeeld verdwenen, maar nog niet uit de lucht", vertelt Davy Highland, een van de twee Sinn Féin-wethouders in de gemeenteraad van Newry en mogelijk een voormalig-lid van de IRA. Highland werd in 1985 gearresteerd op aanwijzing van de 'verrader' Eamon Collins, maar werd wegens gebrek aan bewijs eveneens vrijgelaten. Zijn partij zit sinds 1985 in de gemeenteraad, maar begint daar pas nu de vruchten van te plukken. "Ik heb ervan genoten dat lokale politici lokale beslissingen kunnen nemen", zegt Highland. "Dat de politieke instituties in Belfast tijdelijk zijn bevroren heeft daarop geen invloed."

Niet iedereeen raakt opgewonden over de politieke emancipatie van de provincie. "Dat zelfbestuur bestaat uit slechte, corrupte leiders", zegt Tommy Jones (74), ex-buurtgenoot van Eaman Collins. "Wat mij betreft hadden ze het nog even kunnen uitstellen." Een 40-jarige huisschilder in dezelfde katholieke wijk kan evenmin koud of warm over Belfast worden. "Ze doen maar", zegt hij. "Zolang ze niet opnieuw bommen gooien."

Oppervlakkig gezien lijkt alles hier nu goed te gaan, zegt de 36-jarige eigenaar van een filiaal van de supermarktketen Mace in een protestantse enclave van Newry. "Iedereen gaat naar het café, winkelt, gaat op vakantie en probeert wat geld te verdienen. Maar de haat zit hier net zo ingebakken als in Bosnië of Rwanda en daar verandert niets aan." Hij stuurt zijn kinderen uit principe naar een gemengde school, zegt hij. Maar als ze later werk zouden willen zoeken in het buitenland, zal hij ze aanmoedigen. Het is dat hijzelf de klandizie van Newry nodig heeft, maar anders was hij ook al weggeweest. Hij zucht boven zijn schappen instantnoedels. "I want out!"

( a d v e r t e n t i e s )