NIEUWSSELECTIE  
  KORT NIEUWS  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  

S e l e c t i e

PETER MICHIELSEN
Zes jaar hebben Zifra en Indira, Bosnische vrouwen, met hun kinderen in het Duitse Bottrop gewoond als ze te horen krijgen dat ze naar huis moeten: in Bosnië heerst vrede, hoe wankel ook, en vluchtelingen worden onverbiddelijk teruggestuurd. Het wordt ze in Bottrop verteld door een opgewekte hulpverleenster, maar het is bepaald niet het nieuws waarop de twee wachten.

Zifra kijkt weg van de camera die haar filmt, barst in tranen uit en kijkt opnieuw langdurig weg. Indira reageert eventjes strijdlustig en uitdagend: "Ik ga pas terug wanneer ik dat wil." Maar ze valt zeer stil als de datum valt en dan bergt ook zij het gezicht in de handen.

De documentaire Terugkeer naar Bosnië van Rob Hof brengt over een periode van een jaar de lotgevallen van de twee vrouwen in beeld. Een soms heel aangrijpend verslag. De twee hebben beiden hun man in de oorlog verloren en hebben zes jaar in Duitsland op een uitkering en een aanvullend inkomen als schoonmaakster geleefd. Heimwee was er, maar ook angst, want Bosnië is het land van de ruïnes, de graven en vooral de herinneringen - de herinneringen aan een leven met een man die er niet meer is en een dorp dat van de kaart is geveegd.

De terugkeer vindt plaats in februari vorig jaar. De twee komen met hun kinderen en schamele bezittingen terecht in Donji Vakuf, waar ooit moslims en Kroaten samenwoonden maar waar nu vrijwel uitsluitend teruggekeerde moslim-vluchtelingen worden gehuisvest. Scepsis, tranen, onwennigheid, angst en verzet. Een aangrijpend bezoek aan het graf van de gedode echtgenoot - het eerste sinds de vlucht uit Bosnië zes jaar geleden. De kinderen beseffen niet waar ze zijn en klagen over sportschoenen die vies worden in een paar decimeter sneeuw. Moeder snikt met lange uithalen en veegt machteloos met de blote hand een dik pak sneeuw van de zerk: een Bosnisch gezin, even herenigd.

Een half jaar later, zomer 1999, overwint Indira haar angst en gaat ze vanuit Donji Vakuf voor het eerst terug naar haar dorp, naar het huis vanwaar ze meer dan zes jaar eerder door de Serviërs werd weggevoerd naar een kamp. Een dorp van ruïnes - "dit is het huis van je neef", zegt ze bij de ene puinhoop; "hier woonde je oom", heet het bij de volgende. Haar huis heeft een weggeschoten gevel, het dak ontbreekt. Haar kinderen kunnen zich niet meer herinneren waar ze vroeger sliepen en scharrelen niet-begrijpend rond als hun moeder tussen de rotzooi in wat eens de huiskamer was het militaire paspoort van haar man vindt. Weer die gierende uithalen.

Zifra vergaat het niet anders. Er wandelen kalmpjes twee paarden uit de ruïne die haar huis was als ze er aankomt.

Niettemin: er is wat minder scepsis, angst en verzet. Na maanden beginnen de twee langzaam te wennen aan de terugkeer. En dat is nog duidelijker als ze voor de derde keer worden bezocht, deze winter: "Bosnië is mijn land." Het klinkt als "Bosnië is toch mijn land." In Duitsland hadden ze eigenlijk niets, hier, in Bosnië, hebben ze weer wat. Alleen die man, die nooit terugkomt, daar zullen ze nooit meer aan kunnen wennen.

Columbus: Terugkeer naar Bosnië, zaterdag, TV2, 23.30- 0.24u.