NIEUWSSELECTIE  
  KORT NIEUWS  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  

S e l e c t i e

BERNARD HULSMAN
In de beeldende kunst is het surrealisme tegenwoordig niet meer dan een randverschijnsel. Natuurlijk zijn er nog wel surrealistische schilders, maar zij zijn outsiders en werken in stilte.

In popvideo's bloeit het surrealisme. Het is hier zelfs het overheersende genre: talloze clips zijn niet meer dan opeenstapelingen van droomachtige beelden. Op het eerste gezicht zijn ze vaak onbegrijpelijk, maar voor gelovigen in Freuds psychoanalyse en Traumdeutung zijn ze een mer boire.Zo is het bijvoorbeeld niet moeilijk te bedenken wat een gemiddelde psychoanalyticus zou verzinnen bij het zien van 'Other Side', het nieuwe filmpje van de Red Hot Chili Peppers. In deze clip hebben de Peppers - een zeer freudiaanse naam - surrealisme gemengd met Duits expressionisme, een andere rijke bron van inspiratie voor huidige videoclipregisseurs. In een zwart-wit decor van een perspectivisch vertekend Stadtlandschaft dat afkomstig lijkt uit een of andere Duitse film uit de jaren twintig, doet Anthony Kiedis of hij zingt en brengt Flea bastonen voort met behulp van telefoondraden. Tussendoor beleeft een derde Pepperlid een vervelend avontuur. Uitgerust met vuurrode lippen als vleugels ligt hij op de grond, die vervolgens verandert in een operatietafel. Van hier ziet hij de chirurgen en boven hen een soort anatomisch theater. Zo gaat het een tijdje door tot hij echt vliegt met zijn grote rode lippen. Maar dan jaagt een grote, zwarte kraai hem van een rots en stort hij neer. Hij eindigt in precies dezelfde houding als in het begin met het filmpje.

Een beetje freudiaan roept natuurlijk onmiddellijk 'vrouwelijk geslachtsorgaan' bij het zien van de rode-lippenvleugels. Vermoedelijk zal hij het hele filmpje interpreteren als een verborgen uiting van angst voor de vrouw: wie met schaamlippen wil vliegen (Eros), wordt door een kraai (Thanatos, de dood) ten val gebracht.

Moeilijker te duiden is 'Survive', de nieuwe clip van David Bowie. Hier is het surrealisme meer van het Belgische, Magritte-achtige soort. De eerste beelden lijken een vervolg op Bowie's vorige clip, waarin hij langdurig voor een spiegel staat en daar eerst zijn eigen, oudere vrouw ziet en later een aantrekkelijke, jonge vrouw. 'Survive' begint met een Bowie die volkomen stil zit aan een tafel in een keuken. Maar dit keer blijft het niet bij stilzitten. Er steekt een wind op die de stoel en ook Bowie door de keuken doet zweven. De wind wordt zo hard, dat Bowie zich met alle macht moet vasthouden aan een stang om niet weggeblazen te worden. Uiteindelijk komt alles weer tot rust en eindigt het fimpje, net als de clip van de Red Hot Chili Peppers, zoals het begon - ook cyclische patronen zijn een mode in clips.

'Survive' is lastiger dan 'Other Side', maar met een beetje associëren kan een freudiaan ook in dit geval wel wat verzinnen. Tenslotte was de keuken tot voor het kort het domein van de vrouw. En natuurlijk is het geen toeval dat keuken maar één letter verschilt van neuken. Dit laatste weet Bowie natuurlijk niet, maar Freud zelf heeft in zijn werk nog wel onwaarschijnlijkere woord- en letterverschuivingen bedacht, die veel zouden moeten zeggen over zijn patiënten.

Nee, ook Bowie's clip geeft blijk van een diepgewortelde angst voor de vrouw: wie zich, vol lustgevoelens, begeeft op haar terrein, stelt zich bloot aan grote gevaren, zo is de boodschap van dit filmpje.