NIEUWSSELECTIE  
  KORT NIEUWS  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  

Met de voordracht van Bolkestein als EU-commissaris heeft Nederland keurig op tijd zijn kandidaat bekendgemaakt. Andere lidstaten doen moeilijker.

Door onze correspondenten

ROTTERDAM, 19 JUNI. De eerste Europese 'regering-Prodi' is nog niet in zicht. Bij de invuloefening voor de nieuwe Europese Commissie, waarbij Nederland gisteren tekende voor Frits Bolkestein, blijkt dat de EU- lidstaten aanmerkelijk minder ruimte geven aan de nieuwe voorzitter van Europa dan die voorzitter zelf - Romano Prodi - had gehoopt.

Na het debacle rond de afgetreden Commissie van de Luxemburger Jacques Santer zou alles anders worden, zo beloofden de Europese leiders elkaar nog in maart. De bezetting van de Europese Commissie zou geen sluitpost meer mogen zijn van nationale politieke spelletjes. De Commissievoorzitter mocht, gesteund door het Verdrag van Amsterdam, als een ware kabinetsformateur invloed hebben op de samenstelling van zijn eigen, negentienkoppig "vernieuwend en dynamisch team", zoals Prodi zijn Commissie-in-wording karakteriseerde. Zijn rondreis langs alle Europese hoofdsteden van de laatste weken ontaardde echter in het nodige getouwtrek. De meeste regeringen weigerden lijstjes te overleggen met verscheidene kandidaten, uit wie Prodi kon kiezen. Soms werd Prodi zelfs geconfronteerd met een kandidaat die betrokken is bij fraude met Europese subsidies.

Duitsland vormde de eerste grote complicatie voor de Italiaan. Enkele weken geleden maakte hij duidelijk graag te zien dat de beide grote partijen SPD en CDU/CSU de twee Duitse commissarissen zouden leveren. Dat vergrootte niet alleen het draagvlak. Zo'n duo bood ook meer kans op sociaal-economische expertise, die vooral bij oppositiepartij CDU/CSU ruim voorradig is.

Helaas voor Prodi - en voor de CDU/CSU - spraken Schröder en Fischer vorig jaar bij de start van hun rood-groene combine af dat de Groenen een eigen kandidaat voor de Commissie mochten leveren. Als tegenprestatie zou de partij van Fischer de SPD'er Johannes Rau in het zadel helpen als nieuwe bondspresident. Enkele weken geleden stemden de Groenen in de Bondsdag dan ook braaf voor Rau. Dat maakt het voor Schröder, wiens coalitie toch al zware tijden te wachten staat door noodzakelijke versoberingen van de sociale zekerheid, heel moeilijk zijn deel van de afspraak niet na te komen. Om de kanselier dat nog eens in te wrijven hebben de Groenen alvast een kandidaat naar voren geschoven: Michaële Schreyer, fractievoorzitter van de Groenen in het Berlijnse parlement en verantwoordelijk voor milieuzaken in het stadsbestuur van de Duitse hoofdstad. Schreyer is weliswaar geen zwaargewicht, maar wel een vrouw. Prodi heeft gezegd ten minste vijf vrouwen in zijn Commissie te willen.

Nog moeilijker voor Prodi bleek de situatie in Spanje. Daar is het een publiek geheim dat de conservatieve premier José María Aznar de Europese lijsttrekker voor zijn partij, ex-minister Loyola de Palacio, als een uitstekend kandidate ziet voor een van de twee Spaanse posten in de Commissie. Maar uitgerekend De Palacio kwam recent in opspraak. Onder haar verantwoordelijkheid als minister van Landbouw heeft zich in Spanje immers een omvangrijk geknoei met Europese subsidies voor de vlasteelt ontwikkeld.

Prodi kon zo'n zeldzaam liberaal kanon niet afslaan

Daarbij hebben hoge, door de minister benoemde ambtenaren, zich verrijkt met de subsidies uit Brussel. Na alle rumoer rond de zittende Spaanse Commissaris Marin, zit Prodi niet op een nieuw schandaal te wachten. De vraag is nu of Aznar het op een confrontatie met Prodi laat aankomen of bereid is een alternatief te zoeken. Die vraag is bijzonder moeilijk te beantwoorden, aangezien de Spaanse premier er een handje van heeft in benoemingskwesties autocratisch op te treden. Bovendien heeft de conservatieve partij van Aznar, die minder in Europa is geïnteresseerd dan de socialisten, al de benoeming van de socialist Javier Solana als verantwoordelijke voor de buitenlandse politiek van de Europese Unie moeten slikken. Om nu ook nog eens de eigen gedoodverfde kandidaat voor de Commissie op te offeren, zou wel eens te veel gevraagd kunnen zijn voor de eigenzinnige premier.

In Frankrijk is een dermate ingewikkeld partijpolitiek spel gaande, dat Prodi's voorkeur daarbij verbleekt als niet-relevante complicatie. Voor de socialististische premier Jospin is herbenoeming van partijgenote Edit Cresson uitgesloten: zij stond centraal bij de affaires die de oude Commissie tot zinken brachten. Om het niet op een straf te laten lijken, zou hij graag zien dat president Chirac 'zijn' commissaris (en partijgenoot) Yves-Thibaud de Silguy ook zou vervangen. Nadeel van dit scenario is dat deze laatste zijn euro-portefeuille naar behoren heeft vervuld. Voordeel van het scenario is dat de Silguy benoemd is door Balladur, Chiracs tegenkandidaat bij de presidentsverkiezingen van '95. Omdat Chirac geen reden heeft Balladur een plezier te doen, worden Silguy's kansen niet hoog aangeslagen.

Al met al was het gisteren nog steeds hoogst onzeker wie voor Frankrijk naar Brussel zou gaan. Als Jospin gehoor geeft aan Prodi's verzoek een vrouw te sturen, dan zou de socialiste Frédérique Bredin, media-specialist in de Assemblée Nationale, goede papieren hebben. Op rechts worden nog twee oud-staatssecretarissen van Europese zaken genoemd: Michel Barnier (RPR) en Alain Lamassoure (UDF). De president zou zijn partijgenoot Barnier echter geen licht vinden, en de competente tweede niet willen, omdat daarmee de uit zijn coalitie afvallige UDF onnodig wordt beloond. Gevraagd derhalve: geen bemoeienis van Prodi, maar een bekwame en toch volgzame neo-gaullist. In het Verenigd Koninkrijk, Italië, Oostenrijk en ook Nederland heeft Prodi meer succes. Al in een vroeg stadium werd bekend dat Londen, naast de zittende commissaris Neil Kinnock, Chris Patten, oud- gouverneur van Hong Kong wil voordragen, iets dat overgens nog steeds moet gebeuren. Maar Pattens naam circuleert al veelvuldig in de Europese pers, waarbij er steevast aan wordt toegevoegd dat hij als pro-Europees zwaargewicht de voorkeur van Prodi zou hebben. Maar minstens zo belangrijk zijn de binnenlands-politieke motieven voor deze keuze. Door de conservatief Patten naar Brussel te sturen, ontneemt Blair de Tories een succesvolle opvolger van William Hague. Dat uitgerekend de pro-Europeaan Patten uit een Euro-vijandige partij wordt afgevaardigd, vergroot Blairs plezier nog verder.

In Italië speelt Prodi een thuiswedstrijd die, naar verluidt, volgens het boekje verloopt. Zo mag hij van de Italiaanse regering kiezen tussen de twee zittende Commissarissen Mario Monti en Emma Bonino. Hij zou een voorkeur hebben voor de eerste. In Oostenrijk zijn de regeringspartijen, sociaal-democraten (SPÖ) en conservatieven (ÖVP), het er na een stevig debat over eens geworden dat de huidige landbouwcommissaris Franz Fischler de beste kandidaat is. Prodi had zich al voor Fischler uitgesproken. Nederland is het eerste land dat officieel een kandidaat leverde, en ook nog een die de voorkeur van Prodi heeft. Frits Bolkestein overleefde herhaalde en heftige afbraakpogingen door Euro-parlementariërs als Maij-Weggen (CDA), Van den Berg (PvdA) en Van der Laan (D66) die hem te anti-Europees achtten. Prodi had, naar verluidt, andere overwegingen. Bolkestein is één van de weinige vooraanstaande liberalen die een door sociaal-democraten overheerst Europa te bieden heeft, terwijl politieke spreiding juist één van Prodi's oogmerken is. Onder de namen van liberale kandidaat-commissarissen die afgezien van Bolkestein de ronde doen, is echter alleen die van de huidige Belgische kabinetsinformateur Louis Michel en de Belgische zakenman Bodson te vinden. Bovendien was Bolkestein voorzitter van de Liberale Internationale. Een afwijzing door Prodi van zo'n zeldzaam liberaal kanon, zouden de liberale fracties in het Europees Parlement niet hebben kunnen begrijpen. Overigens liet premier Kok gisteravond nog weten dat bij de kandidaatstelling van Bolkestein voor Prodi slechts "een marginale toetsing achteraf" was weggelegd.

Aan dit artikel werkten mee: Steven Adolf, Marc Chavannes, Birgit Donker, Marc Leijendekker, Karin Jusek, Hans Steketee, Kees Versteegh, en Michèle de Waard.

( a d v e r t e n t i e s )