NIEUWSSELECTIE  
  KORT NIEUWS 
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  

ANKARA, 19 APRIL. Nationalistische partijen hebben in de gisteren gehouden parlementsverkiezingen in Turkije aanzienlijke winst geboekt, zo blijkt uit de voorlopige uitslagen. Grote verliezer is de moslim- fundamentalistische Partij van de Deugd.

De links-nationalistische Partij van Democratisch Links van premier Bülent Ecevit is, zoals verwacht, als grootste tevoorschijn gekomen uit de verkiezingen. Volgens de voorlopige uitslagen komt de partij van 14,6 procent in 1995 op ruim 21 procent van de stemmen. Groter nog en veel verrassender is de winst van de extreem-rechtse Partij van Nationalistische Actie (MHP), die in '95 de kiesdrempel niet haalde, en nu met ruim 18 procent als een na grootste in het nieuwe parlement komt. Gezien de ingewikkelde zetelverdeling in het Turkse systeem is het zelfs mogelijk dat de MHP met minder stemmen meer zetels dan Ecevits DSP krijgt.

De winst van de nationalistische partijen wordt voor een belangrijk deel toegeschreven aan de factor-Öcalan, de Turks-Koerdische leider die in februari in handen van de Turkse autoriteiten kwam. Proteststemmen die bij de vorige verkiezingen bij de moslim-fundamentalisten terechtkwamen, gingen nu naar de MHP.

Ook de twee conservatieve partijen, de Moederlandpartij van Mesut Yilmaz en de partij van het Juiste Pad van Tansu Ciller, leden behoorlijk verlies.De pro-Koerdische HADEP, die al op de nominatie staat te worden verboden en gezien de nationalistische sfeer in Turkije nu niet op respijt kan rekenen, haalde met nog geen 4 procent van de stemmen in de parlementsverkiezingen - een klein verlies - de landelijke kiesdrempel niet. Maar in de gelijktijdig gehouden lokale verkiezingen behaalde de partij in het overwegend Koerdische zuidoosten een grote overwinning. Voor het eerst mag de partij burgemeesters leveren, onder andere in de regionale hoofdstad Diyarbakir. (Reuters, AP, AFP)

Nationalistische wind waait over Turkije

De Turken hebben vooral nationalistisch gestemd in de verkiezingen van gisteren. Een oplossing van de Koerdische kwestie zit er daardoor voorlopig niet in.

Door onze redacteur BERNARD BOUWMAN

ISTANBUL, 19 APRIL. Het leek een nieuwe start voor Turkije. Toen er gisteren op de dag van de verkiezingen geen bommen ontploften, speculeerden velen in Turkije openlijk over een nieuwe houding bij de separatistische (Turks-)Koerdische Arbeiderspartij (PKK). Vorige week liet de gevangen PKK- leider Abdullah Öcalan via zijn advocaten weten dat hij geen aanslagen wilde bij de verkiezingen en dat de PKK zich moest profileren als een partij van de vrede. Toen het gisteren rustig bleef, concludeerden veel Turken dat Öcalans advies door een groot deel van de PKK werd opgevolgd. Zou er langzamerhand misschien een historische mogelijkheid ontstaan om een duurzame oplossing te vinden voor het Koerdische vraagstuk in Turkije?

Maar de voorlopige uitslag van de verkiezingen heeft die hoop de bodem ingeslagen. Want meer nog dan de Partij van Democratisch Links (DSP) van premier Ecevit is de ultra-nationalistische Partij van Nationalistische Actie (MHP) - de Grijze Wolven - de overwinnaar. Tot vorige week gingen opiniepeilers ervan uit dat deze partij haar uiterste best moest doen om de kiesdrempel van 10 procent te halen. Inmiddels staat zij op zo'n 18 procent. De MHP heeft een simpel antwoord op het Koerdische vraagstuk: de PKK moet eerst militair verslagen worden en daarna krijgen de 'andere' Koerden de keus. Of ze gedragen zich als 'echte' Turken of ze moeten het land uit, vindt de gemiddelde Grijze Wolf. Een aantal Turkse commentatoren houdt zelfs rekening met de mogelijkheid dat de MHP de grootste partij wordt in het nieuwe Turkse parlement, zelfs als de DSP van premier Ecevit het hoogste percentage stemmen zou halen. Het Turkse platteland zendt namelijk in verhouding meer afgevaardigden naar Ankara dan de grote steden. De MHP, zo blijkt uit de voorlopige resultaten, is vooral op het Anatolische platteland sterk, terwijl de DSP van Ecevit het goed doet in de grote steden. Als de MHP inderdaad de meeste afgevaardigden in het parlement krijgt, zou het in de lijn van de Turkse politieke traditie liggen dat president Demirel de partij als eerste vraagt een nieuwe regering te vormen. In Turkije wordt er overigens algemeen van uitgegaan dat het leger, dat vanaf de zijlijn een oogje in het zeil houdt, sterk de voorkeur geeft aan een nieuwe regering-Ecevit. Premier Ecevit heeft, in tegenstelling tot de MHP, wel degelijk oog voor de barre economische omstandigheden in het Koerdische zuidoosten van Turkije en is voorstander van grote investeringen in het gebied om zo de PKK de wind uit de zeilen te nemen. Maar ook hij is een nationalist, en ook hij profiteerde gisteren van de golf van Turks nationalisme die de arrestatie van Öcalan heeft losgemaakt. Een aantal maanden geleden deed Ecevits DSP het immers nog lang niet zo goed in de peilingen. Weinigen in Turkije twijfelen aan Ecevits integriteit, maar tegelijkertijd werd hij afgeschilderd als een politicus uit de oude doos, die zijn beste tijd had gehad. Pas door de arrestatie van Öcalan kon Ecevit zich ontpoppen als een tweede Atatürk, die het vaderland verloste van zijn grootste vijand uit de moderne geschiedenis.

Door de verkiezingen is Turkije nationalistischer geworden en niet, zoals velen hadden verwacht, islamitischer. Grote verliezer van de stembusstrijd zijn immers de moslimfundamentalisten. In 1995 haalde de fundamentalistische Refah-partij nog 21 procent van de stemmen, maar haar opvolger, de Partij van de Deugd (Fazilet), komt naar het zich nu laat aanzien, niet verder dan ruim 15 procent. Dat is maar ten dele een gevolg van de onfortuinlijke - en door veel Turken afgekeurde - steun van de partij aan een poging van ontevreden parlementariërs uit 'seculiere' partijen om de verkiezingen uit te stellen. Een eerste analyse van het resultaat van de verkiezingen lijkt te suggeren dat in bijvoorbeeld arme wijken van Istanbul veel kiezers die vier jaar geleden nog fundamentalistisch stemden, overgestapt zijn naar de ultra-nationalistische MHP.

De Koerden zelf kunnen weinig tegen dit Turkse nationalisme inbrengen. Naar het zich nu laat aanzien haalt de pro-Koerdische partij HADEP bij lange na niet de kiesdrempel van 10 procent. Wel krijgt de partij een aantal belangrijke burgemeestersposten in het Koerdische zuidoosten, bijvoorbeeld in Diyarbakir. Maar de arrestatie van Öcalan heeft - in tegenstelling tot wat radicalen hadden gehoopt - zeker geen nieuwe impulsen gegeven aan het Koerdische nationalisme.

NRC Webpagina's
19 APRIL 1999

( a d v e r t e n t i e s )

Domicilie,
voor wie zich vestigt
in het buitenland.