NIEUWSSELECTIE  
  KORT NIEUWS 
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  

Utrecht zoekt een nieuwe burgemeester. Wordt de bevolking rechtstreeks via een referendum geraadpleegd? En wat zijn de kansen van popmusicus Henk Westbroek? Het lokale D66, de partij van de gekozen burgemeester, ziet dat als een ,,schrikbeeld''.

Door onze redacteur CEES BANNING

UTRECHT, 9 FEBR. Bijna iedere gemeente kent ze. Spraakmakende en populaire inwoners die hoge ogen zouden gooien wanneer de bevolking zelf haar burgemeester zou mogen kiezen. Jules Deelder, nachtburgemeester van Rotterdam, zou een geduchte concurrent zijn geweest van de pas benoemde burgemeester Ivo Opstelten.

De gemeenteraad van Utrecht buigt zich vandaag over de vraag of de bevolking direct een stem moet krijgen in het benoemen van een nieuwe burgemeester. Deze vacature ontstond toen de VVD'er Ivo Opstelten Utrecht verruilde voor Rotterdam.Een meerderheid van de gemeenteraad, bestaande uit onder meer de fracties van Leefbaar Utrecht, D66, GroenLinks, Socialistische Partij, is voor een volksraadpleging. Het college van B en W daarentegen stelt voor om de gebruikelijke procedure te handhaven. In een vorige week verstuurde brief aan minister Peper (Binnenlandse Zaken), de voorganger van Opstelten in Rotterdam, vraagt de gemeente wat de wettelijke mogelijkheden voor een referendum zijn. Vanmorgen heeft Peper de gemeenteraad laten weten dat de bestaande wet- en regelgeving moet worden gevolgd: geen referendum voor Utrecht. In het regeer akkoord besloten PvdA, VVD en D66 weliswaar dat de Gemeentewet wordt aangepast ,,zodat het mogelijk wordt voor gemeenten een volksraadpleging over kandidaten te houden ten behoeve van de openbare aanbeveling door de gemeenteraad over een te benoemen burgemeester''. Maar Peper wil geen experiment en hij vindt dat eerst het parlement zijn goedkeuring moet geven. Vorige maand heeft het kabinet ingestemd met een wijziging van de Gemeentewet, waarbij gemeentebesturen de mogelijkheid krijgen een raadplegend referendum te houden onder de bevolking. Maar volgens het Utrechtse college duurt het minimaal een jaar voordat de wet van kracht zal zijn. ,,Wij vinden het niet verantwoord de vacature van burgemeester van Utrecht een jaar of langer onvervuld te laten'', schrijft het college aan de raad. De komende weken moet duidelijk worden of de raad hiermee akkoord gaat.

Het wetsvoorstel is gisteren naar de Tweede Kamer gestuurd. ,,Ik wil het voorstel zo snel mogelijk behandelen. Dan kan Utrecht, als de gemeenteraad dat wil, het experiment starten'', aldus het TweedeKamerlid Olga Scheltema (D66). Bij het experiment zou Henk Westbroek, partijleider van Leefbaar Utrecht, hoge ogen gooien. Zijn partij kreeg vorig jaar bij de gemeenteraadsverkiezingen bijna twintig procent van de stemmen. ,,Westbroek ruikt zijn kans. Hij doet dat ludiek en bouwt er een hele show om heen, maar hij heeft een punt wanneer hij het kabinet aanspreekt op de belofte van het regeerakkoord'', constateert Eddy Schuyer, fractievoorzitter van D66 in de Eerste Kamer. En ook Jos Lemaier, fractievoorzitter van D66 in Utrecht, wil het experiment aan. ,,Het is natuurlijk een schrikbeeld wanneer Westbroek de winnaar van dat referendum zou worden. Ik acht de Utrechters wel zo hoog dat die uitslag niet uit de bus zal rollen. Maar als het gebeurt, dan is het de wil van het volk. Natuurrampen zijn ook niet te voorkomen.''

Als een politieke tornado is Leefbaar Utrecht door de Domstad getrokken. De nieuwe lokale partij presenteerde zich in 1998 aan de bevolking met een nieuwjaarskaart die huisaanhuis werd bezorgd: een politieke prent waarop de partij zich opmaakt een baksteen door het glazen huis van de gemeente te gooien.

Zanger, VARAdiscjockey, kroegbaas en jeugdsocioloog Henk Westbroek had Leefbaar Utrecht in het najaar van 1997 opgericht wegens jarenlange onvrede met het gemeentebeleid. De landelijk bekende Westbroek en de schrijver Ronald Giphart als lijstduwer bezorgden de nieuwe partij veel publiciteit. Westbroek, mede-eigenaar van het Utrechtse rockcafé Stairway to heaven, had al een achterban door de column die hij tot september 1996 schreef in het Utrechts Nieuwsblad. Hij trok zich terug toen de krant een column weigerde die onderdeel zou zijn van een hetze tegen een oude vijand.

Veel plaatselijke politici schuwen Westbroeks aanvallende stijl. Hij debatteert niet, hij walst over ze heen. ,,Het programma van Leefbaar Utrecht bestaat voor negentig procent uit het SP-program'', zegt Bob Ruers, fractievoorzitter van de Socialistische Partij. ,,Maar Westbroek heeft wel drie keer beter gescoord.'' De oorzaak? ,,Westbroek is een bekende Nederlander en hij doet het goed in de publiciteit.''

In de gemeenteraad heeft Westbroek het met alle partijen aan de stok. ,,Hij is een nare man. Een cynisch mens. Een populist'', zegt D66'er Jos Lemaier. ,,Hij vergeleek me eens met Joseph Goebbels. Schandalig.'' ,,Hij is een vat vol tegenstrijdigheden'', aldus Robert Giesberts, fractieleider van GroenLinks. ,, Ook bij verschillende politieke standpunten moet je respect voor elkaar hebben. Dat ontbreekt volledig bij Westbroek.''

Door zijn eigen partij wordt de 46-jarige Westbroek op handen gedragen. Je bent voor, of je bent tegen. Een middenweg lijkt niet mogelijk. ,,Hij is een ruziemaker'', zegt Henk Temming, oude boezemvriend en medeoprichter van Het Goede Doel. ,,Henk is een hofnar die tot koning is gekroond.''

De nieuwe koning van Utrecht? Zijn kansen worden op het ministerie van Binnenlandse Zaken zeer laag ingeschat. ,,Ook bij een referendum wordt de burgemeester door de kroon benoemd. En ik zie de minister nog niet zo'n moderne Hadjememaar benoemen'', aldus een betrokken ambtenaar. ,,Dat zou een gotspe zijn'', zegt Broos Schnetz, partijvoorzitter van Leefbaar Utrecht. ,, Wanneer de kroon een meerderheidsuitspraak van de Utrechtse bevolking naast zich neerlegt, kun je het licht wel uit doen in democratisch Nederland.''

Raad van State kraakt referendum burgemeester

,,Vlees noch vis'', dat is het oordeel van de Raad van State over het wetsvoorstel waarin de bevolking zich in een referendum kan uitspreken over burgemeesterskandidaten. De Raad van State ziet ,,meer nadelen dan voordelen'' en vindt dat het wetsvoorstel tot ,,onduidelijke verhoudingen leidt''.

In het regeerakkoord is afgesproken dat de bevolking zich via een volksraadpleging kan uitspreken over een te benoemen burgemeester. De burgemeester wordt ook in deze situatie door de kroon benoemd. Minister Peper (Binnenlandse Zaken) heeft het wetsvoorstel gisteren naar de Tweede Kamer gestuurd.

Peper is het niet eens met die kritiek en honoreert met het referendum een wens die onder de bevolking leeft. Hij wijst erop dat een staatscommissie een advies zal uitbrengen over een versterking van de lokale democratie en dat dit wetsontwerp daarop anticipeert.

Minister Peper wil geen experiment met het referendum en vindt dat eerst het parlement haar goedkeuring moet geven aan de wet. Hij schrijft dit in een vanmorgen verstuurde brief aan de gemeenteraad van Utrecht. De gemeenteraad wilde van Peper weten wat op dit moment de mogelijkheden zijn om een referendum te houden.

NRC Webpagina's
9 FEBRUARI 1999