NIEUWSSELECTIE  
  KORT NIEUWS  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  

Dat Amerikaanse automatiseerders zouden azen op Reed Elsevier werd deze week afgedaan als speculatie. Maar zolang uitgevers worstelen op de elektronische snelweg, draait de geruchtenmachine.

Door onze redacteur JACO ALBERTS

AMSTERDAM, 26 SEPT. ,,Microsoft, dat is de drukker van de volgende eeuw.'' Het was de verzuchting van een gefrustreerde bestuursvoorzitter Herman Bruggink van Reed Elsevier in maart van dit jaar, daags na het afketsen van de fusie met branchegenoot Wolters Kluwer. Hij kon dat drama nog niet begrijpen: ,,Die concentratie is nodig, want we moeten ons sterk maken tegen andere industrieën, zoals de automatiseerders.''

Hoe heftig ook, mogelijk onderschatte Bruggink op dat moment zelfs het gevaar en moet Microsoft gezien worden als de uitgever van de volgende eeuw. Al enkele jaren schurken de twee sectoren tegen elkaar: grote traditionele uitgevers van professionele informatie, zoals Reed Elsevier en Wolters Kluwer, en de jonge wereld van supersnel groeiende software-bedrijven. Tot dusver was het echter bij wat vrijblijvende 'allianties' gebleven: zo sloot Reed Elsevier mei vorig jaar een vijfjarig contract met Microsoft ter waarde van een kleine 60 miljoen gulden. Internet-miljardair Bill Gates en de Reed Elsevier-tandem Bruggink en Stapleton schudden elkaar bij die gelegenheid de hand, de contacten waren gelegd.

Deze week leek het even zover: de koersen van het Londense aandeel Reed en het aan het Damrak genoteerde Elsevier schoten omhoog. Geruchten deden de ronde dat Amerikaanse automatiseringsbedrijven een bod zouden uitbrengen op Reed Elsevier of op delen van de Brits-Nederlandse uitgever. Zakenbank Morgan Stanley zou voor een fee van 50 miljoen pond reeds aan de slag zijn. Namen: Gate's Microsoft en de internet-bedrijven Netscape (bekend van de navigatie systemen voor internet) en Yahoo! (van de zoekmachines op datzelfde internet). Na opeenvolgende ontkenningen verdampte de koerswinst gisteren weer snel.

Reed Elsevier heeft ,,geen commentaar'' op de geruchten, maar bronnen binnen het bedrijf doen de verhalen af als pure speculatie. Dat zou best kunnen. Al was het alleen maar om het feit dat bedrijven als Yahoo! en Netscape te klein zijn om een acquisitie van 20 miljard dollar te kunnen doen.

De geruchtenstroom geeft wel iets anders aan: de beeldvorming rond Reed Elsevier is de laatste maanden dramatisch veranderd. Nog niet zo lang geleden was het concern een van de belangrijkste overnemers ter wereld, thans is het in ogen van veel beleggers een overnamekandidaat. Een roofdier dat niet meer in staat is zijn prooi te pakken om zichzelf te voeden loopt het gevaar zelf verslonden te worden. Was het bedrijf niet zo groot, dan zou het Reed Elsevier van 1998 alle kenmerken hebben om zich te ontwikkelen tot de ideale overnamekandidaat: een mislukte fusie, achterblijvende resultaten, een te lage beurskoers, te veel geld in kas en een managementprobleem. ,,Ze moeten iets'', zegt financieel analist Jeff Meys van ABN Amro in Londen: ,,Dan komen deze dingen naar buiten.'' Verbintenissen met de automatiseringssector mogen dan hoogst speculatief zijn, de uitgevers hebben die geruchten zelf gevoed. Op de vraag of er nog nauwere banden met Microsoft zouden worden aangeknoopt om de ontwikkeling van het elektronische uitgeven te versnellen antwoordde Wolters Kluwer-bestuursvoorzitter Cor Brakel in oktober, toen hij nog dacht topman van de nieuwe fusieonderneming te worden: ,,Alle combinaties worden elk jaar weer bekeken en uitgeprobeerd. Dat is het overspel dat gespeeld wordt.''

Waar uitgevers de laatste decennia juist druk bezig waren alle aanpalende activiteiten als boekhandels en drukkerijen af te stoten zijn ze in het elektronische tijdperk gedwongen hun blik weer te verruimen. In de nieuwe wereld is 'convergentie' de trend. De activiteiten van softwaregiganten en uitgevers groeien naar elkaar toe en de bedrijven gaan steeds meer op elkaar lijken. Uitgevers zien zichzelf als 'service providers', terminologie die onder softwarebedrijven al in zwang was. De moderne klant van zo'n uitgever logt in op een website van die uitgever, maakt gebruik van een internet-browser, kan vanuit die plek het world wide web op, vindt via hyperlinks relevante informatie en verstuurt e-mails.

Een typisch voorbeeld van zo'n concept is Elseviers wetenschappelijke databank Science Direct met in de toekomst 1200 wetenschappelijke tijdschrifttitels, maar ook met tal van andere internet-toepassingen. Aan de andere kant proberen softwareproducenten als Microsoft en Netscape juist meer greep te krijgen op inhoud, voorheen het exclusieve domein van uitgevers. Waar de activiteiten steeds meer op elkaar gaan lijken, verschillen de diverse concerns uiteindelijk vooral in de deelmarkten die ze bestrijken. Tot dusver richt Microsoft zich voornamelijk op de consumentenmarkt, terwijl bedrijven als Wolters en Elsevier zich staande moeten houden in de vele niche-markten voor professionals. En bij tijd en wijle wordt de uitgever uit zo'n nichemarkt geknikkerd omdat hij niet snel genoeg reageert op de marktontwikkelingen. Zo zat Reed Elseviers dochter Reed Travel te slapen toen Microsoft de reismarkt instapte met de website Expedia.com waarbij op een goedkope manier reisinformatie werd gekoppeld aan de mogelijkheid online reizen te boeken. De Brits-Nederlandse uitgever heeft de investeringen in online-producten in dat deelgebied inmiddels bevroren.

De overgang naar elektronisch uitgeven loopt veel moeizamer dan aanvankelijk gehoopt. Niet alleen Reed Elsevier heeft grote problemen. Wolters Kluwer besloot eerder dit jaar niet langer te vermelden hoe groot het elektronische deel van de totale omzet was geworden. Officieel omdat dat cijfer onbetrouwbaar zou zijn. De omslag kost uitgevers een hoop geld en vooral ook veel expertise. Sommigen zullen het redden, anderen niet. In zo'n onzeker speelveld zal de geruchtenmachine op volle toeren draaien.