NIEUWSSELECTIE  
  KORTE BERICHTEN  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  
S e l e c t i e

FRITS ABRAHAMS
Het zal de meeste kijkers ontgaan zijn, maar gisteravond werd na vierendertig jaar afscheid genomen van Kenmerk, het informatieve magazine van de IKON. De naam is een begrip geworden in omroepland. Kenmerk was een gerespecteerd programma, zoals de IKON nog altijd een gerespecteerde omroep is, maar het bereik en de invloed waren gering. Wat dat betreft valt de positie van het programma te vergelijken met die van De Groene Amsterdammer onder de weekbladen.

Bij Kenmerk heeft het te lang geduurd voordat het verbleekte aureool van de jaren zestig en zeventig was afgeschud. Een programma of blad dat zich onvoldoende vernieuwt, wordt op den duur verslagen door zijn eigen verleden. Lezer c.q. kijker verliezen hun nieuwsgierigheid en slaan andere wegen in.

Ik zou dan ook liegen als ik zei dat ik met weemoed van Kenmerk afscheid heb genomen, maar hoe men ook over het programma mag denken: het verdient geen schop na. Daarvoor is er al die jaren met te veel toewijding en in een soort ernstige blijmoedigheid aan een volwaardig journalistiek produkt gewerkt.

Het sociaal-politieke engagement was de kracht én de zwakte van Kenmerk. Het inspireerde de redactie tot uitputtend en levensgevaarlijk veldwerk, vooral in de Derde Wereld, waarbij men zich soms te veel liet hinderen door de oogkleppen van het vooroordeel. De makers van VPRO's Diogenes zouden later heel wat onbevangener de wijde wereld intrekken.

Kenmerk was het journalistieke vaandel van de IKON, die kleine kerkelijke omroep waarvan de progammaleiding vaak moest opboksen tegen de conservatieve invloeden van een aantal deelnemende kerkgenootschappen. Dat was tv-directeur Wim Koole wel toevertrouwd. Hij steunde zijn mensen door dik en dun, maar uit zijn onlangs verschenen memoires Een spoor van emoties blijkt dat ook hij soms grote moeite had met Kenmerk.

Zo schrijft hij: ,,Over de journalistieke geloofwaardigheid van onze verbondenheid met de bevrijdingsbewegingen zijn in de loop der jaren heftige interne discussies gevoerd, vooral met de radicale elementen in de Kenmerk-redactie. Ik heb hen eens ernstig beledigd door mijn twijfels uit te spreken over de eenzijdige en gelijkhebberige toon van onze betrokkenheid bij de Afrikaanse bevrijdingsbewegingen in het vroegere Rhodesië, in Angola en Mozambique. Onze solidariteit werd door mij niet aangevochten, wél de manier waarop wij hun zaak in onze samenleving het best zouden kunnen bepleiten. Het zou een kerkelijke rubriek niet misstaan ook de vijand eens naar zijn motieven te vragen.''

Het is vloeken in de progressieve kerk, maar misschien had Koole toch óók die solidariteit moeten aanvechten, want het blijft een riskante uitvalsbasis voor de journalistiek.

Kenmerk sloot zijn bestaan gisteravond in stijl af. Er was een serieuze special gewijd aan de toekomst van de televisie. Dat leverde helaas niet zóveel verrassends op - daarvoor is die toekomst in technisch opzicht te onvoorspelbaar.

Staatssecretaris Nuis hield vast aan het bestaansrecht van de publieke omroep. ,,Er zal behoefte aan blijven. Mensen willen geïnformeerd worden over nieuws en cultuur.'' Anderen, zoals Bert Mulder, informatie-adviseur van de Tweede Kamer, voorspelden het einde van de omroepen: ,,Je kunt straks zelf het aanbod samenstellen.''

Een reclameman merkte op dat de commercie een nóg bepalender rol zal gaan spelen. ,,Merken gaan hun eigen tv-zenders maken. Virgin en Sony doen dat al samen in Amerika.'' Fons de Poel van Netwerk was er heel pessimistisch over: ,,De mensen kunnen de informatie straks niet meer traceren. Het sponsoren wordt gemaskeerd. Ik ben bang dat de misleiding straks groter zal zijn dan ooit.''

Aan het slot gaf Rudolf Bahro, ex-DDR-dissident, onbewust een gave samenvatting van het gedachtegoed van de Kenmerk-redactie door de jaren heen: er is 'een bewustzijnsrevolutie' nodig, ,,want de geest van de mens is niet losgekomen van het materiële''. Ik ben benieuwd hoe de IKON dat nu opnieuw gaat proberen.

T V   V O O R A F :

HANS MOLL
Ooit zag ik tijdens een geruchtmakende rechtszaak dat een advocaat achter de rug van een van zijn collega's, voelde aan de toga van een derde collega. Er waren drie verdachten en drie advocaten, topadvocaten zouden ze later worden genoemd. Terwijl de officier van justitie bezig was met het voorlezen van de ten lastelegging wreef de advocaat het stof van de toga van zijn amice tussen zijn vingers en knikte goedkeurend. Wij, journalisten, hoorden de advocaat op fluistertoon vragen waar de stof vandaan kwam. ,,Engeland?''

Een aantal beruchte strafpleiters staat bekend om hun ijdelheid. De een heeft een pinkring, de ander pakken zo scherp gesneden dat de blik erop gericht bijna gaat bloeden. Anderen weten in de wandelgangen van de rechtbanken de kunst van het schrijden te beoefenen. Weer anderen uiten hun ijdelheid in barok proza. Je moet als advocaat ijdel zijn, zei ooit een bekende advocaat. Je moet continu zo ijdel zijn te denken dat jij met jouw pleidooi het prachtige betoog van de officier van justitie aan flarden kan scheuren.

Het is eigenlijk vreemd dat de tv er zo lang over heeft gedaan de advocaat te ontdekken als Bühnemensch. Want dat zijn ze als beroepsgroep, performers, goochelaars met woorden, illusionisten, bezweerders. Hoe vaak zat ik niet achter de perstafel instemmend te luisteren naar de woorden van de aanklager. Ja, tegen deze vloed van beschuldigingen was niets bestand. Ieder spoortje van twijfel weg. En dan kwam de advocaat.

Rustig, onaangedaan, verveeld bijna rolde de golven van zijn betoog over de feiten. Welnee, alles wat de officier had gezegd was onwaar. De officier was hiervan uitgegaan en had dat laten liggen, de officier had verzuimd te zeggen dat de getuige bekend stond als leugenaar en de waardering van het bewijsmateriaal stond helemaal niet buiten kijf, want er waren anderen die een heel verschillende mening hierover waren toegedaan etc. Nu was het eb geworden en lag het strand er weer schuldeloos bij. Twijfel zaaien, hardnekkig tornen aan ogenschijnlijk onwrikbare waarheden. Een goed advocaat kan dat op zo'n manier dat het hechte gebouw dat door de aanklager wordt opgetrokken ondermijnd wordt en ineenzakt. In het geraas van dit ineenstortende gebouw klinkt dan bijna onhoorbaar het vonnis van de rechter door: vrijspraak. Als buitenstaander voel je je getuige van een bijzonder moment. Het solide hekwerk van justitie waarachter politie en openbaar ministerie verdachten opbergen is doorgezaagd. Niet door in cakejes gesmikkelde vijlen, maar door superieur gelul. Hiddema behoort tot de betere ondermijners. Is Hiddema er? Ha, dan kan het nog leuk worden. En Hiddema is er, bij de eerste uitzending van Advocaat van de duivel. Een brandende tweetand en een geblindoekte dame maken deel uit van de bombast waarmee dit programma wordt ingeleid. De presentator noemt de verdachten 'duivels' en vraagt zich af wat voor mensen het zijn die deze demonische zielen verdedigen.

De kijker ziet Hiddema tussen antiek, in een dure auto en temidden van Brusselse kleermakers. Een hebzuchtige fat, een gemankeerde toneelspeler, zo zal de gemiddelde kijker hem zien. Want in de opzet van deze uitzending kan een strafpleiter nauwelijks uit de verf komen. Hiddema verdedigt ene Trudy tegen de beschuldiging dat zij haar man heeft willen vergiftigen. De zaak voor het hof duurde vijf uur. Niks ziet de kijker daarvan. Hiddema achter het stuur, zeulend met een opgezette en ongetwijfeld beschermde zeeschildpad en glunderend tussen prijzige pantalons. Kon de kijker maar de getijdestroom zien die zich voor de rechter voltrekt. Maar het proces waarbij de twijfel wordt bespeeld duurt te lang. En met twijfel maak je geen publieksprogramma. Dan maar alleen de ijdelheid tonen.

Advocaat van de duivel, TROS, Ned.2, 22.25-23.11u.

F I L M   V O O R A F :

HANS BEEREKAMP
In Benny Goodmans klassieke big-bandnummer Sing, Sing, Sing komt een drumsolo voor, die direct naar de tamtam lijkt te verwijzen. Het zenuwachtige jungleritme, vervormd tot Amerikaans bravourespektakel, vormt het muzikale Leitmotiv van de film Power (1986), waarin regisseur Sidney Lumet ons een blik gunt achter de schermen van de mediacampagnes van Amerikaanse politici. Telkens wanneer Richard Gere, media-adviseur van de hoogste bieder, weer in een vliegtuig zit om een gouverneur of een senator te trainen of van verkiezingsspotjes te voorzien, trommelt hij met drumstokjes dezelfde passage mee.

Deze mannetjesmaker is een tambour-maître, die eerder met de muziek meegaat dan dat hij de 'beat' bepaalt. Natuurlijk gaat het in verkiezingen niet om de inhoud, maar om de verpakking. Ook de dunne plot van de film, waaruit blijkt dat schimmige industriële belangen op de achtergrond de campagnes orkestreren, maakt weinig indruk. Meer dan een drama biedt Power een zorgvuldig gedocumenteerd panorama van media-strategieën, montagekneepjes en populistische handgrepen. Net als in Lumets met vier Oscars onderscheiden satire op de tv-wereld Network (1976) is het 'hoe' belangrijker dan het 'waarom'. Mede gezien de imposante cast is deze in Nederland nooit verder dan de videotheek gekomen film van een van de meest interessante Hollywoodregisseurs een teleurstelling die toch het aanzien waard is. Naast Gere's tegenspelers met sterstatus Gene Hackman, Julie Christie en Denzel Washington (een cynische lobbyist), zijn ook enkele van mijn favoriete bijrolacteurs present, de immer rechtschapen E.G. Marshall en de als geen ander de impotentie van de wereldse macht belichamende J.T. Walsh. De lang ten onrechte als vakbekwaam non-auteur geboekstaafde Lumet behandelt wel degelijk in alle films uit zijn oeuvre dezelfde thema's: de strijd om persoonlijke integriteit, die soms in donquichotterie ontaardt en vooral de pseudo-familiale banden in een gesloten (beroeps)groep, waarin iedereen elkaar in de gaten houdt. Ook is Power nu de moeite waard, omdat er de afgelopen elf jaar veel veranderd is. Over de macht van de media lijkt inmiddels niemand zich meer te verbazen. De middelen waarvan de campagnestrategen zich bedienen, zijn bovendien zo snel geraffineerder en geavanceerder geworden, dat de manier waarop de computer in Power informatie zoekt nu een aandoenlijke indruk maakt.

Power (Sidney Lumet, 1986, VS). RTL4, 23.40-1.25u.