NIEUWSSELECTIE  
  KORTE BERICHTEN  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  

MET ADEMBENEMENDE snelheid is een meningsverschil over de herwaardering van de goudvoorraden van de Bundesbank bezig uit te groeien tot een crisis in de Duitse politiek en tot een splijtzwam binnen de Economische en Monetaire Unie (EMU). Drie teutoonse giganten die tot voor kort politieke vrienden waren - president Tietmeyer van de Bundesbank en bondskanselier Kohl met aan zijn zijde minister van Financiën Waigel - zijn deze week openlijk een dramatisch gevecht aangegaan. De inzet is uitzonderlijk hoog: politieke reputaties in Bonn, de herverkiezing van Kohl, de geloofwaardigheid van het Duitse monetaire beleid, de invoeringsdatum en de stabiliteit van de toekomstige Europese munt staan op het spel.

In anderhalve week tijd is de bijna-zekerheid over het begin van de Economische en Monetaire Unie in 1999 omgeslagen in opperste verwarring. Met plannen die bedoeld waren om de EMU te bevorderen hebben zowel de Franse als de Duitse regering aan deze omslag bijgedragen. In Frankrijk gokte president Chirac op vervroegde parlementsverkiezingen om zijn handen vrij te hebben bij de maatregelen die nodig zijn om Frankrijk op de EMU voor te bereiden. Maar na de overwinning van gecombineerd links in de eerste ronde - morgen heeft de tweede ronde plaats - is het nagenoeg zeker dat Frankrijk een periode van verdeeldheid over de aanpak van zijn economische vraagstukken tegemoetgaat. De versoepelingen ten aanzien van de Europese munt die de socialisten (vóór EMU) en de communisten (tegen EMU) hebben geëist, zijn bovendien voor Duitsland onaanvaardbaar.

DUITSLAND ZELF zorgt inmiddels voor nog grotere ontreddering. Geconfronteerd met een nieuwe belastingtegenvaller dit jaar kwam het kabinet in paniek met een plan om de goudreserves van de Bundesbank tegen een hogere prijs te waarderen. De Duitsers hanteren de conservatiefste regels van Europa voor de waardering van hun goud en in het licht van de komst van de Europese Centrale Bank zou de waarderingsgrondslag voor het goud in Europa toch moeten worden herzien. Tot zover geen probleem. Maar vervolgens bedacht minister Waigel dat de herwaardering de mogelijkheid biedt om dit jaar de winstafdracht van de Bundesbank aan de schatkist te verhogen. Dat is puur monetaire financiering: terwijl de goudvoorraad in de kluizen van de Bundesbank dezelfde blijft, wordt een extra hoeveelheid geld geschapen.

Nu kan zo'n operatie monetair-technisch gezien wel weer worden afgeroomd, maar zo'n voorstel doorkruist de geheiligde opvattingen van de Bundesbank over prijsstabiliteit.

EEN AANTAL sluimerende conflicten over aard en inrichting van de EMU kwam vervolgens in de openbaarheid. De druk van de kalender om te beginnen in 1999 en het onvermogen om met de economische prestaties van dit jaar te voldoen aan de toelatingscriteria tot de EMU, kruisen elkaar. Noch in Duitsland noch in Frankrijk schieten de noodzakelijke ombuigingen op en het is twijfelachtig of deze sleutellanden naar de letter genomen de toelatingscriteria zullen halen.

De achteloosheid waarmee de regering in Bonn bereid was het imago van Duitse deugdelijkheid met het goudplan te verspelen, zette kwaad bloed bij de Europese partners. Minister Zalm (Financiën) doorzag de gevolgen en sprak zich als eerste openlijk uit tegen de dreigende verfloddering. Ironisch genoeg gaven ook Italiës minister Dini en de Franse socialist Jospin uiting aan hun kritiek: een klassieke vorm van machiavellisme om de Duitsers te herinneren aan hun voortdurende gehamer op een strikte toepassing van de criteria. Italië zal ongetwijfeld profiteren van de Duitse truc met het goud, omdat Duitsland dan geen recht van spreken meer heeft om Italië met zijn eenmalige bezuinigingsplannen buiten de eerste groep van de EMU te houden.

In Duitsland zelf heeft de oppositiepartij SPD het goudplan aangegrepen om de aanval op Waigel en zijn EMU-beleid te openen. De muntunie, onder de kiezers toch al niet populair, wordt daarmee in Duitsland de speelbal van verkiezingsretoriek.

VOOR DE BUNDESBANK vormde de interventie van Bonn een pijnlijke herinnering dat de politieke onafhankelijkheid van de Duitse centrale bank als het er op aan komt zo kneedbaar is als was. In 1990 veegde Kohl de bezwaren van de toenmalige president van de Bundesbank, Pöhl, van tafel tegen de monetaire eenwording van de DDR en West-Duitsland tegen een economisch onrealistische koers. Pöhl trad korte tijd later af. Nu is Kohl bereid om de reputatie van de Bundesbank te verkwanselen - en indirect de toekomstige Europese Centrale Bank te verzwakken - om het begin van zijn Europese politieke geesteskind, de EMU, door te drukken. Hoe de goudkwestie in Duitsland politiek gezien ook zal aflopen, Duitsland gaat verzwakt het finale jaar naar de besluitvorming over de EMU in en het zal moeilijk, zo niet onmogelijk worden om vast te houden aan een strikte interpretatie van de toelatingscriteria.

VOOR DE EMU tekenen zich nu drie mogelijke scenario's af. Als Kohl en Waigel inbinden en alsnog besluiten de Duitse overheidsfinanciën op een 'nette manier' op orde te brengen, bestaat de kans op een begin met een harde munt en een beperkte groep landen. Als Duitsland vasthoudt aan het plan om de herwaardering van het goud te gebruiken om aan de criteria te voldoen, ligt de weg open voor een zachte euro van een grote groep deelnemende landen in 1999. De derde mogelijkheid is een uitstelscenario als constructief compromis om meer tijd te hebben om te voldoen aan de toelatingscriteria. De monetaire prijs voor de politieke vastbeslotenheid in Bonn en Parijs om de EMU door te zetten, wordt met de dag hoger.