NIEUWSSELECTIE  
  KORTE BERICHTEN  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  
S e l e c t i e

Door FRITS ABRAHAMS
Vriendin Emily Bremers was aanwezig op Willem-Alexanders verjaarspartijtje, lees ik vanmorgen in een ANP-bericht. De koningin trouwens ook. Het berichtje zal de RVD niet onwelgevallig zijn, want hiermee wordt het fictieve karakter van het toneelstuk Emily - afgelopen zaterdag op de tv - beklemtoond. Dat stuk eindigt met een scherp conflict tussen de koningin en haar zoon over diens partnerkeuze.

Bij de RVD zal men zich wel enige zorgen hebben gemaakt over de vertoning van dit stuk via de televisie. Opvoering in het theater is nog tot daaraan toe: hoeveel Nederlanders gaan er nou helemaal naar het toneel? Maar op zaterdagavond bij de VARA, dat is oppassen geblazen.

Ook de VARA was zich daarvan bewust, want de uitzending ging vergezeld van de waarschuwing dat het een fictief koningsdrama betrof waarbij 'aan herkenbare personages verzonnen elementen zijn toegevoegd'. Nogal hypocriet, deze tekst, want uit interviews met de makers weten we dat zij wel degelijk speculeerden over de verhoudingen in de koninklijke familie. Ze gingen daarbij vooral uit van het veronderstelde feit, dat de koningin Emily veel te gewoontjes vindt voor haar zoon. Aan de herkenbare personages werden verder zoveel mogelijk herkenbare elementen toegevoegd.

Dat alles leverde een genoeglijk toneelstukje op, maar ook niet méér dan dat. ,,Ik denk dat het er bij de kijkers erg zal inhakken'', zei auteur Ger Beukenkamp in de VPRO-Gids, ,,de tv-versie is heel indringend geworden.''

Ik betwijfel of het stuk zoveel zal teweegbrengen als de auteur hoopt. Tot dusver is daarvan in ieder geval niets gebleken. De VARA kreeg zaterdagavond na de uitzending niet meer dan vijftien telefoontjes, waarvan de helft positief was. Ook de rest van het weekeinde bleef het rustig. Dat wijst dus allerminst op nationale verontrusting.

Die lauwheid verbaast me niet. Na alle schetterende publiciteit rond de theateropvoering (die ik niet heb gezien) viel het resultaat me tegen. Ik had een vileiner, scherper stuk verwacht.

Deze licht gekuiste tv-versie - de VARA schijnt enkele grappen geschrapt te hebben - bleef aan de veilige, want kluchtige, kant. Het was in feite een soort uitgebreide versie van 'de koningin' die destijds bij Wim T. Schippers aardappels (of waren het spruitjes? ) zat te jassen. Vermakelijk af en toe, maar een hartverscheurend koningsdrama - nee, daarvoor bleef het te cabaretesk.

Dat Nuis dit stuk zes mille aan subsidie onthield en daarmee een fiks relletje veroorzaakte, is een van de minder gelukkige beslissingen uit zijn loopbaan als staatssecretaris. Hij had beter, eventueel samen met Willem-Alexander en Emily, bij de première op de eerste rij kunnen gaan zitten - dan was de angel definitief uit het stuk getrokken.

Ook de discussie over het koningshuis in Het Lagerhuis, direct volgend op Emily, bleef nogal mat. Geen van de discussianten toonde zich geschokt door het getoonde. Eén van hen zei nuchter: ,,Niemand verplicht Willem-Alexander die baan te nemen. En als hij het wel doet, kent hij de beperkingen.'' Anders gezegd: waar maken we ons druk om? Daar kon ik me wel in vinden.

Harder nieuws genereerde de uitzending van Buitenhof. Doctors van Leeuwen kwam vertellen dat Bouterse vervolging kan verwachten, en mevrouw Kroes uitte een soortgelijk dreigement aan het adres van mr. Feber, voormalig advocaat-generaal bij het Haagse gerechtshof. Reden voor tevredenheid dus voor de redactie van Buitenhof? Niet in alle opzichten. Paul Witteman liet ex-minister Kroes wel erg gemakkelijk ontsnappen. Zij kwam met (steeds dezelfde) tegenargumenten die ook de commissie-Biesheuvel bekend moeten zijn. Toch noemde die commissie het gedrag van de toenmalige minister verwijtbaar en bestuurlijk nalatig. De redenen die de commissie daarvoor aandroeg, klonken te weinig door in de vragen van Witteman.

T V   V O O R A F :

Door MARJOLEINE DE VOS
Een erg gezellige vrouw lijkt ze niet geweest te zijn, de schrijfster Jean Rhys. Haar dorpsgenoten vonden haar een 'unpleasant woman', omdat ze nooit teruggroette. Ze zag weinig mensen, ze dronk zich geregeld bewusteloos en zelfs het succes van haar boek Wide Sargasso Sea, dat verscheen in 1966 toen Rhys al 76 was, vermocht haar niet op te fleuren. Dat succes kwam te laat, verklaarde ze, dit alles had twintig jaar eerder moeten gebeuren. En ze bleef somber Engeland en haar leven zitten verafschuwen.

Uit de documentaire 'En de vrouw is een vreemde' die Jan Louter en Jan Brokken over Jean Rhys maakten rijst een - vaag - beeld op van een altijd ongelukkige vrouw die vreugdeloos oud is geworden. Haar enige compensatie lag in het schrijven, waar ze aanvankelijk overigens weinig succes mee had. Pas Wide Sargasso Sea bezorgde haar roem en aandacht - het is niet helemaal onbegrijpelijk dat ze dat te laat vond. ,,Ik ben nooit lang gelukkig geweest'',zegt ze in een televisieprogramma waarvan een fragment is opgenomen in de documentaire. ,,Ik denk dat niemand dat is, denkt u niet?'' Ze zegt het enigszins nadenkend, met een geestig krulletje bij haar mondhoek. Ze is, dat is wel duidelijk, volkomen oprecht. De presentator begint over haar schrijven, dat dat toch compenseerde en dat haar gebrek aan geluk misschien wel zulke mooie boeken heeft opgeleverd. Ze knikt. En zegt: ,,Als ik had mogen kiezen zou ik liever gelukkig zijn dan schrijven.''

Jean Rhys werd op haar zestiende van haar Caraïbische geboorte- eiland Dominica naar Engeland gestuurd waar ze ongelukkig was: Engeland viel haar tegen, ze had een groot talent voor het uitzoeken van de verkeerde mannen, er was veel verdriet en veel drank. Een dochter van Rhys en een Nederlandse journalist komen in de documentaire aan het woord. Een keurige oudere dame, die enigszins onverschillig maar niet onaardig over haar moeder praat. Haar moeders boeken, tja, die heeft ze gelezen, ze moet eerlijk zeggen dat ze bij het lezen over al die ongelukkige vrouwen vaak denkt ,,get up woman, and do something''. Dat zelfde zou ook wel over moeder zelf gezegd kunnen worden, van wie we de indruk krijgen dat ze veel te klagen had maar weinig ondernam om dat te veranderen. Voor zover we daar überhaupt een indruk van krijgen, want, zoals gezegd, haar beeld blijft schimmig.

De documentaire bestaat vooral uit sfeer, uit golven en palmen op Dominica, uit winterse Engelse landschappen, heel veel uit een langzaam en suggestief gefilmde kamer waarin een bed, een glas whiskey en handschriften van Rhys. Misschien moeten we geloven dat dit de kamer is waarin zij zonet nog heeft zitten schrijven. Bij zulke beelden klinkt een vrouwenstem die uit het werk voorleest - steevast op langzame melancholieke toon, alsof ze ergens in de mist zit voor te lezen. Wat ze ook leest, het drupt treurig op de grond: ,,Ga weg, witte kakkerlak, ga weg''.

Het is weer helemaal literatuur op tv: er is niets te zien maar ja, er moet wat gefilmd worden. Toch is het geheel niet onsfeervol en zegt iemand af en toe wel iets aardigs. Eigenaardig is wel dat iemand die nooit verder is geweest dan haar voordeur en die van binnen haar stem hoorde zeggen dat ze niemand kon ontvangen, het meest aan het woord is. Deze Lennox Honeychurch heeft als voornaamste verdienste dat hij een op Dominica wonende blanke Engelsman is, waarvan er niet zoveel meer zijn.

Het lijkt of de makers niet helemaal wisten wat ze nu eigenlijk wilden. Dat klinkt al op uit zo'n machteloze vraag en antwoord als we Jan Brokken in het begin horen uitspreken: ,,Wat zou er gebeurd zijn als ze Wide Sargasso Sea niet voltooid zou hebben op haar 76ste? Dan zou ik niet van haar gehoord hebben.''

En de vrouw is een vreemde: NPS, Ned.3, 23.22-00.25u.

F I L M   V O O R A F :

Door DANA LINSSEN
'Close Encounters On Golden Pond', zo omschreef regisseur Ron Howard zijn derde speelfilm, de science-fiction komedie Cocoon (1985). Zwaar leunend op het succes van Close Encounters of the Third Kind (1977) en On Golden Pond (1981), beslecht Howard in Cocoon de strijd tegen de ouderdom met behulp van een aantal buitenaardse wezens.

Hoewel scenarioschrijver Tom Benedek zijn plot (naar de gelijknamige roman van David Saperstein) aan de science-fiction ontleende, concentreerde Howard zich op een sentimenteel portret van zijn bejaarde hoofdpersonen, waarvoor hij destijds compleet Hollywood-op-leeftijd kon inzetten. Dom Ameche, Hume Cronyn en Wilford Brimley spelen een soort three stooges op leeftijd. Maar hun opstandige dromen en stoutmoedige verlangens worden gedwarsboomd door de tirannie van hun stramme lichamen en het geestdodende regime van bejaardenoord Sunny Shores in Florida. Het enige baldadige dat zij zich kunnen permitteren is een illegaal bezoekje aan het zwembad van een verlaten villa in de buurt. Als blijkt dat het water door buitenaardse bezoekers in een soort levenselixer is veranderd, krijgen de drie bejaarde heren weer pit in hun leden. Dat is gefilmd in videoclipachtige scènes, inclusief een bijna hilarische breakdance act van de toentertijd 77-jarige Ameche.

In 1988 kreeg Cocoon, de film was in Amerika een van de toppers van zomer 1985, maar werd in Nederland wat lauw ontvangen, met Cocoon: The Return een slap vervolg. Ron Howard was daar niet meer bij betrokken. Na Cocoon maakte hij naam met Parenthood (1989), over de beproevingen van het ouderschap, Backdraft (1991) en recentelijk Apollo 13 (1995), films over 'jongensberoepen' als brandweerman en astronaut. Howard is bij televisiekijkers vooral bekend als all american boy Richie Cunningham uit de tv-serie Happy Days, een imago waarvan hij zich in zijn acteercarrière moeilijk heeft kunnen bevrijden. Als regisseur lijkt hij daarom het volwassen worden te willen thematiseren. In Cocoon zocht hij een manier om aan de misère van ouderdom en sterfelijkheid te ontsnappen. Het eeuwige leven op een andere planeet, dat zijn hoofdpersonen van de buitenaardse bezoekers krijgen aangeboden, kan echter ook worden opgevat als een metafoor voor de dood.

Cocoon (Ron Howard, 1985, VS). SBS6, 20.25-22.30u.