NIEUWSSELECTIE  
  KORTE BERICHTEN  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  

In 9 theaters.

Crash blijkt zelfs subversiever dan critici beweerden

Introductie tot de geneugten van de autowrakkenseks

Door PIETER STEINZ
Een jaar na de première in Cannes, en twee maanden nadat de film gepresenteerd werd als conversation piece van het Filmfestival Rotterdam, komt David Cronenbergs Crash in de Nederlandse bioscopen. Het rumoer rondom de verfilming van de controversiële roman van J.G.Ballard is al weer bijna verstomd.

Zelfs in Engeland, waar na kritiek vooraf van diverse belangengroeperingen eerst een vertoningsverbod en later gedeeltelijke censuur dreigde, heeft de filmkeuring inmiddels beslist dat 'Cronenberg's sex and wrecks movie' (The Daily Mail) geschikt is voor iedereen boven de achttien; na raadpleging van een gerechtelijk psychiater, een advocaat, en vertegenwoordigers van gehandicaptenorganisaties, meenden de censors dat de film getuigt van 'klinische afstandelijkheid' en onder andere door de 'langzame en dromerige' manier van vertellen niet pornografisch genoemd kan worden.

Het laatste is misschien waar, het eerste niet, want Crash is ontegenzeglijk opwindend. Niet op een conventionele manier; per slot van rekening worden hier mensen gevolgd die voor hun seksuele kicks afhankelijk zijn van liefst zo bloedig mogelijke auto-ongelukken. Maar vanaf de eerste scène, waarin een vrouw haar ontblote borst op een vliegtuigromp legt en door een mechanicien van achteren genomen wordt, creëert Cronenberg een broeierige sfeer die de meegezogen kijker langzaam bevattelijk maakt voor de aantrekkingskracht van een gewond been en de erotiek van een vluggertje na een frontale botsing.

Het verhaal van Crash, over een seksueel verveeld echtpaar dat door een schimmige figuur wordt ingewijd in de geneugten van de autowrakkenseks, past perfect in het oeuvre van Cronenberg (Toronto, 1943). Al vanaf de jaren zestig, toen hij naam begon te maken als 'de koning van de venerische horror', is hij gefascineerd door de wisselwerking (om niet te zeggen: de versmelting) van mens en technologie. Het is maar een kleine stap van mensen die geregeerd worden door in hun maag ingebrachte videocassettes (Videodrome, 1982) of schrijvers die in symbiose leven met hun typemachine (Naked Lunch, 1991) naar de perverse Vaughan, die beroemde auto-ongelukken live naspeelt en uiteindelijk met een gelukzalige glimlach op zijn lippen sterft in een orgasmische crash op de autoweg.

De grotendeels verwezenlijkte seksuele fantasieën van Vaughan (de angstaanjagende Elias Koteas) en de experimenten tussen het verwrongen staal van Jim en Catherine (James Spader en de onconventioneel verleidelijke Deborah Unger) zijn niet de enige seksscènes in Crash; andere avonturiers, gespeeld door Holly Hunter en Rosanna Arquette, doen ook mee aan de orgieën rondom de snelweg. Juist die overdaad maakt de film na een uur een beetje saai. Als de aanvankelijk zo indringende spanning wegebt en het verhaal verder verstoken blijkt van psychologische motivatie, krijgen de uitgebreid gefilmde homo- en heteroseksuele variaties iets mechanisch' en overbodigs.

Crash duurt te lang, en de nauwelijks verholen moraal - wie steeds nieuwe kicks najaagt, eindigt als verminkt lijk - is te mager om de film te dragen. Dat neemt niet weg dat Cronenbergs film indruk achterlaat. Niet alleen door de hypnotische filmstijl, die van een kettingbotsing op de snelweg een spookachtig ballet maakt, maar vooral door de manier waarop humor in het onmiskenbaar perverse verhaal is geïntegreerd.

In Crash peutert een vrouw bij wijze van voorspel het kentekenbewijs van de voorruit van een auto, en wordt een vrijpartij in een autowasserette visueel gecompleteerd door spuitend schuim tegen de ruiten van de auto. Wie van dit soort dingen de lol niet inziet, kan de film beter mijden. Want Cronenberg gaat nog verder. In een uitzinnige scène op driekwart van de film laat hij zien hoe Jim in een auto in een showroom de liefde bedrijft met de door diverse ongelukken zwaar gehavende Gabrielle (Arquette). Het omslachtige gesjor en getrek dat nodig is om haar met beugels en leren korsetten gespalkte benen achtereenvolgens in de auto en in de juiste positie te krijgen, is even hilarisch als genant. Het is op zo'n moment, wanneer je eigenlijk niet durft te lachen, dat de film zelfs subversiever blijkt dan de criticasters op voorhand beweerden.