NIEUWSSELECTIE  
  KORTE BERICHTEN  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  

DE PRESIDENT is terug. Het kabinet is weg. Althans, alle ministers, op twee na, zijn af door de zijdeur van het Kremlin. De 'oorlog tegen misdaad en corruptie', die Boris Jeltsin vorige week al aankondigde, kan beginnen. Wat betekent dit? Dat president Jeltsin weer helemaal het heertje is? En dat Rusland ten langen leste dus stevig wordt bestuurd? Misschien. De lente, die volgens traditie in Rusland niet op 21 maart maar op 1 maart begint, leidt zelfs in Moskou niet zelden tot onverwacht optimisme.

Maar er zijn ook rationelere redenen om te vermoeden dat er weer eens hervormingen op til zijn. De benoeming vorige week van de presidentiële kabinetschef Tsjoebais tot eerste vice-premier was daarvoor al een indicatie. Dat Tsjoebais gisteren als nagenoeg enige minister niet de laan is uitgestuurd, versterkt de indruk dat het Kremlin een herkansing wil. Dat premier Viktor Tsjernomyrdin ook mag blijven, is in deze fase niet zo relevant. Jeltsin heeft zijn premier simpelweg om tactische redenen niet ontslagen. De premier is de enige minister waarvoor het staatshoofd conform de grondwet instemming van het parlement behoeft. Door Tsjernomyrdin te laten zitten, kan Jeltsin zijn nieuwe regering buiten de volksvertegenwoordiging om formeren. Met andere woorden: in feite is Tsjoebais de nieuwe eerste man, alleen mag niemand dat formeel weten.

ANATOLI TSJOEBAIS is vanaf 1992 verantwoordelijk geweest voor het grootscheepse privatiseringsprogramma dat Rusland op zijn kop heeft gezet. Hij heeft dus de nodige ervaring. Bovendien is er alle reden om het economische hervormingsbeleid juist nu een impuls te geven. Het gaat namelijk niet goed met Rusland. Het economische herstel, dat zich begin vorig jaar leek af te tekenen, heeft zich niet doorgezet. Hoe kon het ook anders, na de herverkiezingscampagne van Jeltsin die enerzijds werd gevoerd met een bombardement aan beloftes aan het adres van bejaarden, studenten en soldaten maar anderzijds gepaard ging met een informele investeringsstop van de financiers die liever de kat uit de boom keken dan goed geld naar kwaad geld gooien. Het gevolg is dat het overheidsbudget uit het lood is geslagen. Alleen al aan belastingen heeft de Russische staat vorig jaar ruim veertig miljard gulden aan inkomsten gederfd.

Tsjoebais mag nu de rommel opruimen. Hij heeft de opdracht gekregen een nieuwe regering te formeren, die structurele maatregelen moet treffen. Want daar heeft het tot nu toe aan ontbroken. Het oude plansocialisme mag dan in recordtempo zijn vervangen door 'wild kapitalisme', zoals het in Rusland heet, van een fatsoenlijk juridisch fundament voor een markteconomie is nog altijd geen sprake. In dictatoriale omstandigheden kan je dat lang volhouden. In een land, waar de burgers stemrecht hebben, is het ingewikkelder. Waarschijnlijk is Tsjoebais daarom ingefluisterd om zijn oude maten uit het hervormingskamp, dat na zijn verpletterende nederlaag bij de parlementsverkiezingen van 1995 op een zijspoor belandde, weer binnenboord te halen. De namen van voormalig premier en shock-therapeut Jegor Gaidar en de sociaal-liberale econoom Grigori Javlinski circuleren in dit verband al. Vooral Javlinski heeft oog voor de noden van het volk, dat zich slachtoffer voelt van de hervormingen. Dergelijke hervormers kan de regering van Tsjoebais straks wel gebruiken. Want Tsjoebais mag in het Westen dan gelden als dé man van het IMF, in Rusland wordt hij in brede kring gezien als 'volksvijand'.

DE VRAAG RIJST nu of Javlinski die politieke rol ook zal mogen waarmaken. De verhoudingen tussen hem en het Kremlin zijn, om het mild uit te drukken, nogal getroebleerd. Bovendien heeft Tsjoebais ook minder persoonlijke belangen om niet voor Javlinksi op de knieën te gaan. De kabinetsformateur is de man die vorig jaar de captains of industry en de haute finance heeft weten te interesseren voor stevige donaties aan de campagnekas van Jeltsin. Bij wijze van tegenprestatie werd een aantal van hen meteen na Jeltsins herverkiezing beloond met ministersposten. Maar er zijn veel meer bankiers en industriëlen die ook wel eens bij de staatsruif willen aanzitten. Het is niet uitgesloten dat Tsjoebais niet alleen een sterke regering moet samenstellen maar ook nog een aantal oude rekeningen in de financieel-economische oligarchie moet vereffenen. Mocht dat inderdaad gebeuren, dan zal het hervormingsbeleid veel minder makkelijk uit het moeras worden getrokken dan Jeltsin met zijn krachtdadige optreden van de afgelopen week heeft willen suggereren.