NIEUWSSELECTIE  
  KORTE BERICHTEN  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  

In: Rialto, Amsterdam; Haags Filmhuis, Den Haag; 't Hoogt, Utrecht.

Blauw, purper en oker spatten van het doek in niet-lineaire Iraanse film

Autobiografie van een pratend tapijt

Door PIETER STEINZ
Het beeld is ongetwijfeld vertekend, want slechts een op de tien films die in Iran worden gemaakt, bereikt het buitenland. Maar voor de Nederlandse filmhuis- en festivalbezoeker is het alsof de Perzische cinema zich toelegt op verkenningen in het grensgebied van fictie en werkelijkheid. Niet alleen Abbas Kiarostami - onlangs dubbel vertegenwoordigd in het Fake-programma van het International Filmfestival Rotterdam - maakt graag speelfilms in de vorm van documentaires; ook Mohsen Makhmalbaf (1957), die vooral bekend is door zijn film over een filmauditie Salaam cinema.

In zijn nieuwe film Gabbeh, voortvloeiend uit een nooit afgemaakte documentaire over tapijtwevende nomaden in Zuidoost-Iran, laat Makhmalbaf fictie en werkelijkheid op een andere manier door elkaar lopen. Als twee bejaarde nomaden naar een beek gaan om een blauw kleedje (gabbeh) met een bijzondere voorstelling te wassen, staat er plotseling een jonge vrouw voor hun ogen. De in het blauw geklede vrouw, Gabbeh geheten, vertelt het oude echtpaar haar levensverhaal, dat blijkt afgebeeld op het kleed: hoe haar vader haar verhinderde te trouwen met een man van een andere stam, hoe hij steeds nieuwe voorwaarden stelde, en hoe Gabbeh zich uiteindelijk door haar geliefde liet schaken.

Gabbeh is geen makkelijk te consumeren, lineaire film. Het duurt een tijd voordat je als kijker gewend bent aan de vloeiende verweving van de gesprekken tussen de oudjes bij de beek (wellicht Gabbeh en haar minnaar op leeftijd?), de scènes uit het leven van Gabbeh (gespeeld door de majestueus mooie Iraanse actrice Shaghayegh Djodat) en de artistieke verbeelding daarvan op het kleed. De surrealistische wendingen komen heel gewoon over, een alledaagse gebeurtenis als het drogen van kleden tegen een heuvel krijgt iets onwerkelijks. De verwarring die Makhmalbaf oproept is zo groot dat je geneigd bent geen moeite meer te doen om het verhaal te begrijpen, en je alleen nog maar te verlustigen aan het schitterende camerawerk.

Want indrukwekkend zijn ze, de beelden van nomadisch Iran. 'Leven is kleur' schreeuwt de oude man bij de beek - en Gabbeh is daar de illustratie van. Het blauw, het oker en het purper spat uit het landschap en van het doek. In de mooiste scène van de film geeft een oom van Gabbeh scholieren les in het mengen van kleuren. Hij strekt zijn arm uit naar de zon, naar de lucht of naar de klaprozen, en als in een sprookje heeft hij een hand vol gele, blauwe of rode verf. Met die oom, zo begrijpen we, voelt de filmer Makhmalbaf zich zeer verwant.