NIEUWSSELECTIE  
  KORTE BERICHTEN  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  
S e l e c t i e

Door HANS BEEREKAMP
Low-budgetfilms zijn vaak statisch, omdat elke nieuwe locatie geld kost. Een patente oplossing voor dat probleem levert het genre van de road movie: het belangrijkste decor is de auto, de verplaatsing zelf wordt het onderwerp van de film. De camera reist mee met de hoofdpersonen, de veranderingen in het landschap verschaffen de film per definitie dynamiek en het ontbreken van een thuis zorgt voor een reisvacuüm, dat existentiële twijfels oproept.

Het is dan ook geen toeval dat de tweede en de derde aflevering van de VPRO-serie low-budget-televisiedrama's 'Lolamoviola' dit jaar beide road movies zijn. Wel opvallend is dat geen van beide gebruik maken van de mogelijkheid tot documentaire improvisatie, die het genre ook nog wel eens pleegt uit te lokken. Zowel On the Rocks van Nicole van Kilsdonk als Van zaterdag op zondag van Jacqueline Epskamp schuwt het realisme en is voornamelijk gesitueerd in een zorgvuldig geconstrueerd kunstmatig niemandsland. Daardoor stellen beide films hoge eisen aan de zogenaamde 'suspension of disbelief', de overtuiging van de kijker dat het verhaal zich zo zou hebben kunnen afspelen. In beide gevallen lukte het me moeilijk om geloof te hechten aan een vorm van, desnoods artificiële, authenticiteit. Maar daar houden de overeenkomsten ook echt op.

Nicole van Kilsdonk (31) is niet helemaal onbekend; haar eindexamenfilm Post Reykjavik (1991) en de eerdere Lolamoviola-aflevering De vakantie van Kooymans (1994) onderscheidden zich door een absurd gevoel voor humor, voortreffelijke acteursregie en een inventieve stijl. On the Rocks, naar een scenario van Olivier Nilsson Julien, sluit weliswaar bij die eerder betoonde kwaliteiten aan, maar schiet tegelijkertijd te ver door in een geforceerd soort abstractie. Het verhaal over twee al geruime tijd in Nederland wonende Poolse zusters met een tegengesteld karakter (Nanette Kuypers en Myranda Jongeling, allebei heel goed), die het lijk van hun overleden vader op de imperiaal van een kaduke auto naar zijn geboorte land terug willen smokkelen, is rijk aan zwarte humor. De titel On the Rocks duidt niet alleen op het stranden van de operatie wegens autopech, maar ook op het vervolgens bewaren van het stoffelijk overschot in een met ijsklontjes gevuld hotelbad. De reis eindigt aan de grens, maar welke is niet helemaal duidelijk. Er zijn bergen en sneeuw, je moet er in dollars betalen, men spreekt er onder andere Nederlands, maar ook bijna alle andere Europese talen, in een onhandige scenariopoging om de grenzeloosheid te benadrukken. De meest geslaagde passages zijn die in de auto, zonder dialoog, maar met een onbekommerd meegeblèrd nummer van Nirvana. De intensiteit van On the Rocks is ruim voldoende, maar het hoe en waarom laten te wensen over.

Veel minder gelukt is Van zaterdag op zondag, een echt regiedebuut van Jacqueline Epskamp (36). Het verhaal begint in de zenuwachtig in beeld gebrachte chaos bij de uitgang van een discotheek, zeg in Heerhugowaard. In paniek trachten de jonge bezoekers een goed heenkomen te vinden; twee jongens laten een meisje hun auto invluchten, en even later laten ze nog een andere 'maat' meerijden. Wat er precies gebeurd is, wordt nooit duidelijk. Overal zijn politieafzettingen. Er zou een meisje aan stukken gescheurd zijn, wellicht zelfs door het toilet gespoeld, en alle vier de personages, die op weg zijn naar Rio (!?), zouden er iets mee te maken hebben. Om zo'n bijna allegorische verbeelding van 'het geweld' of 'de generatie zonder geweten' tot stand te brengen, moet je wel heel goede dialogen kunnen schrijven, bijna als een Becket. Epskamp is daar kennelijk niet toe in staat; de vier acteurs, die bovendien meer op studenten van de kleinkunstacademie lijken dan op ontwortelde jonge criminelen, spreken ook nog eens slordig en door elkaar heen, alsof het hier een registratie van een improvisatieworkshop betreft. Op weg naar nergens (een bordje dat met paarse letters naar Rio verwijst, wordt voorbijgescheurd) komen ze uiteindelijk opnieuw in een gewelddadige situatie terecht, die geobserveerd wordt in een totaalshot door de voorruit, wellicht als hommage aan een vergelijkbaar beeld uit Paul Ruvens En route. Van zaterdag op zondag is een slordig doordacht en dito uitgevoerd rommelpotje, met een onderwerp dat een meer realistische film waard zou zijn.

On the rocks, zondag 9 maart, Ned.3, 19.58u. en Van zaterdag op zondag, Ned.3, zondag 16 maart.

R A D I O & T V   V O O R A F :

Door KASPER JANSEN
Johann Sebastian Bach spreekt zelf in de eerste aflevering van de zesdelige serie Bachcantates die de NCRV vanaf zondag uitzendt. Bach verwondert zich erover dat zijn muziek nog steeds zoveel wordt gespeeld. Dat heeft de in 1750 overleden componist van uit de hemel wel opgemerkt. Maar wat hij daarvandaan toch niet kan doorgronden is de reden voor zijn blijvende populariteit. ,,Vraagt u dat maar aan Ton Koopman'', is zijn advies aan de documentairemaker Ger Poppelaars.

Dat advies van Bach komt goed uit, want de documentaires gaan niet alleen over Bach, maar ook over de manier waarop Ton Koopman ze vertolkt. Hij is sinds enige jaren bezig de ongeveer 200 cantates compleet op te nemen op zo'n 50 cd's voor het Franse label Erato, een project dat tien jaar in beslag neemt. Aan het eind van elke documentaire voert Koopman met zijn Amsterdam Baroque Orchestra ook zo'n cantate uit. Ton Koopman weet gelukkig het antwoord op de vraag waarom Bach nog steeds zovelen zo sterk aanspreekt. ,,Bach componeerde gevoel, hij raakt het hart.''

Daardoor gerustgesteld wijst Bach vanuit de hemel zijn geboortehuis in Eisenach aan: ,,Daar verkoopt men nu stofzuigers.'' Bij andere zaken verloopt de synchroniteit van zijn commentaar en de beelden wat stroef. Hij heeft het dan voornamelijk over Leipzig, maar we zien ondertussen ook beelden van Dresden. De Zwinger werd van 1711 tot 1722 nog wel gebouwd tijdens het aardse leven van Bach, maar de opera van Semper dateert toch van het midden van de vorige eeuw. Het is trouwens wel een Godswonder dat we beide gebouwen nog zien. Ze werden na de totale verwoesting bij het bombardement op Dresden weer minutieus in de oude staat herbouwd.

In de eerste aflevering die ik bij een voorvertoning zag, vertelt Bach - af en toe onderbroken door uitleg van Ton Koopman over de praktische kanten van het componeren van cantates voor de kerkdiensten - verder onderhoudend over zijn leven, als kind, jongeling en aankomend musicus: triomfjes en problemen, ruzies met werkgevers en zelfs een handgemeen met een al te amateuristische kerkmuzikant.

Aan het slot bewijst Ton Koopman in de door hem gedirigeerde cantate nr. 106 dat Bach nog steeds het hart raakt. Bij deze ongelooflijk mooie uitvoering van de Actus Tragicus schiet mijn gemoed inderdaad vol. Deze maand biedt de NCRV op radio en tv nog veel meer Bach: de Markus Passion in twee gedaanten en de Matthus Passion van de 75-jarige Nederlandse Bachvereniging.

Bach-cantates, Ned.1, vanaf 9 maart 14 uur elke zondag t/m 13 april, 14.13u.

Markus Passion in reconstructie Jos van Veldhoven, Radio 4, 26 maart van 11-12.30u.

Matthäus Passion, Ned.1, 28 maart 16.03 uur opname van de Naardense uitvoering door de Nederlandse Bachvereniging o.l.v. Jos van Veld hoven. Vooraf om 15.33 uur Passie in Naarden: een terugblik op 75 jaar Matthus Passion-traditie.