NIEUWSSELECTIE  
  KORTE BERICHTEN  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  

DE WERELDBANK IS een ontwikkelingsorganisatie, een financiële instelling en een uitvoerend instrument van de geïndustrialiseerde landen voor de Derde Wereld. De Wereldbank is ook een bureaucratie met zo'n tienduizend internationaal gerecruteerde personeelsleden, werkzaam in kantoorgebouwen verspreid over het centrum van Washington. Het is een bedrijf dat eigendom is van 180 lidstaten, met een portefeuille uitstaande leningen ter waarde van 183 miljard dollar en een nettowinst van ruim een miljard dollar per jaar. Sinds anderhalf jaar staat de tot Amerikaan genaturaliseerde Australiër en voormalige Wallstreet-bankier James Wolfensohn aan het hoofd van de Wereldbank.

Opeenvolgende presidenten van de Wereldbank hebben ingrijpende reorganisaties aangekondigd. Zo ook Wolfensohn. Vorig jaar voerde hij al een omvangrijke kostenbesparing door en onlangs is een plan uitgelekt om van de Wereldbank ,,het toonaangevende ontwikkelingsinstituut van de 21ste eeuw'' te maken. In het oog springend waren vooral de exorbitante reorganisatiekosten van 570 miljoen dollar voor twee jaar. Met dat bedrag zullen afvloeiingsregelingen en hervormingen worden bekostigd.

HET WOLFENSOHN-PLAN gaat om meer dan de zoveelste blauwdruk om bureaus te verschuiven. De internationale ontwikkelingshulp verkeert in een existentiële crisis. Niet alleen de Wereldbank heeft daarmee te maken, de nationale ontwikkelingsdiensten evenzeer. Overal staan de begrotingen voor ontwikkelingshulp onder druk. Dat is één reden die noopt tot bezinning. Een tweede is dat de Oost-Westtegenstellingen niet langer worden uitgevochten over de hoofden van de machthebbers in de Derde Wereld. En ten derde staat de ontwikkelingsideologie ter discussie nu de particuliere geldstromen naar 'opkomende landen' (230 miljard dollar in 1996) explosief toenemen terwijl de officiële hulp (50 miljard dollar) al tijden stagneert.

In de jaren vijftig en zestig was de opvatting over ontwikkelingshulp helder. De rijke landen moesten kapitaal beschikbaar stellen aan arme landen en daarmee de infrastructuur opbouwen, de landbouw verbeteren en de industrialisatie financieren. Dit ontwikkelingsmodel leidde tot een kunstmatig in stand gehouden staatssector op afgeschermde markten en tot een onhoudbare schuldenlast. Begin jaren tachtig ging deze strategie, letterlijk, bankroet. De Wereldbank maakte een beleidsmatige ommezwaai en legde voortaan de nadruk op de introductie van marktprikkels en de opening van markten. Geholpen door de ineenstorting van de centrale planeconomieën werden de structurele aanpassingsprogramma's gericht op markthervormingen overal omarmd.

Maar meer markt betekende niet automatisch meer welvaart. Sommige landen bleven stagneren, andere landen maakten kennis met de groei van een mafia-economie of de opkomst van nieuwe diefstal-kapitalisten. Kennelijk gaat marktontwikkeling niet alleen over prijsliberalisatie, een behoorlijk begrotingsbeleid en een degelijk monetair beleid. Het gaat ook over de inbedding van het beleid: het gecompliceerde netwerk van institutionele betrekkingen, de openbare veiligheid, de regeling van eigendomsrechten, de aanwezigheid van een werkend juridisch systeem en van een 'schone' overheidsbureaucratie. Deze elementen van institutionele economie krijgen steeds meer aandacht.

DE WERELDBANK KAN in dit proces een sleutelrol vervullen. Nu de particuliere kapitaalmarkten steeds ruimer geld beschikbaar hebben voor levensvatbare investeringen, moet de Werelbank haar activiteiten verder verleggen van projectfinancier naar hulpverlener bij institutionele hervormingen. In het recente verleden is de bank vaak lang doorgegaan leningen te verstrekken voor projecten in landen waar de institutionele inbedding van de markteconomie niet deugde. Zij moet hardere voorwaarden stellen en duidelijk maken dat in chaotische situaties geen enkele ontwikkeling mogelijk is.

Daarnaast kan de Wereldbank haar enorme kennisreservoir beter benutten. Waarschijnlijk beschikt geen enkele andere particuliere of publieke instelling ter wereld over zo'n grote verscheidenheid aan informatie over alle sectoren van de economie van zoveel landen en over projectervaringen in de meest uiteenlopende situaties.

De Wereldbank beschikt over een unieke combinatie van geld, kennis en institutionele deskundigheid. De reorganisatieplannen van president Wolfensohn richten zich op gerichte verbetering van de toepassing hiervan. Als dat lukt, kan de Wereldbank een instituut met een onmisbare missie blijven.