NIEUWSSELECTIE  
  KORTE BERICHTEN  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  

In Amsterdam, Rialto.

Documentaire van Lily van den Bergh

Gelaagd monument voor een gestorven Sovjet-moeder

Door PIETER STEINZ
Sovjet-mensen leven altijd in historische tijden, schrijft de hoofdpersoon van Het omgekeerde perspectief in een van haar laatste brieven.

De documentaire, van de Nederlandse televisieregisseuse Lily van den Bergh, bewijst haar gelijk. Het leven van Olga Skvortsova is beheerst door het communisme: als arme scholier in Odessa kreeg ze een Stalin-beurs waarmee ze niet alleen kon studeren maar ook haar hele familie kon onderhouden; haar moeder was idolaat van Stalin en liet zich van haar man scheiden omdat hij 'tegen Stalin' was; haar vader werd vermoord tijdens de Stalin-zuiveringen; en na haar pensionering maakte ze mee hoe de Sovjet-Unie uiteenviel, het communisme werd afgeschaft en haar woonplaats Leningrad een nieuwe naam kreeg.

Olga Skvortsova pleegde zelfmoord in de zomer van 1992, toen ze in Amsterdam logeerde bij Van den Bergh, die een documentaire over Olga, haar zoon Aleg en zijn vriend Sergei ('drie Russen in de Westerse consumptiemaatschappij') aan het maken was. Het perspectief van de film werd verlegd: in een poging om Olga's suïcide te verklaren, ging Van den Bergh naar Rusland, waar zij de zoons van Olga interviewde en de plaatsen bezocht waar Olga had gewoond. Gaandeweg wordt duidelijk hoe zeer Olga's dood het leven van de mensen om haar heen veranderd heeft - ook dat van de filmmaakster.

Het omgekeerde perspectief is opgezet als een puzzel, die de kijker flink wat hoofdbrekens kost. Conventionele documentaire-elementen worden afgewisseld met droomscènes en zwart-witte pseudo-archiefbeelden van het dagelijks leven van Olga in Leningrad. Pas na een uur heb je enig zicht op de familieverhoudingen en de interne chronologie, maar ook dat maakt de film er niet spannender op. Van den Berghs monument voor een Russische moeder gaat ten onder aan pretenties. Hoe ingewikkelder en gelaagder de structuur van de documentaire blijkt, hoe minder het verhaal van Olga je interesseert. Wat in de herinnering achterblijft is dan ook niet de tragiek van een bewogen Sovjetleven, maar het beetje humor dat het begin van de film verluchtigt. ,,Holland is geen vrij land,'' zegt een van de in Amsterdam rondzwervende Russen. ,,Je kunt hier niet eens zomaar een geweer kopen.''