NIEUWSSELECTIE  
  KORTE BERICHTEN  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  

In 28 theaters.

Luhrmanns 'Romeo & Juliet' is een feest voor oog en oor, voor analfabeten en ingewijden

De Heilige Moeder op het handvuurwapen

Door HANS BEEREKAMP
Niet John Grisham of Tom Clancy, maar William Shakespeare ('a rambunctious, sexy, violent, entertaining storyteller', in de omschrijving van de jonge Australische regisseur Baz Luhrmann) is de literaire bron waar Hollywood zich aan het einde van de jaren negentig bij voorkeur aan laaft.

Natuurlijk zijn er eerder al vele, vaak ook gemoderniseerde filmversies geweest van Shakespeare's toneelwerk. Het lijkt echter wel of het einde van de Koude Oorlog, nu de mensheid haar ware wrede aard weer onder ogen ziet, het ideale historische moment vormt om Shakespeare's weinig verhullende visie op de condition humaine in filmtaal om te zetten. Vorig jaar verplaatste regisseur Richard Loncraine in de Britse productie van Richard III de cynische politieke machtsstrijd naar de jaren dertig van deze eeuw. Ook een van de meest visionaire speelfilms van dit seizoen is gebaseerd op Shakespeare, namelijk op de tragedie Romeo & Juliet (1597).

Het is nog een hit ook in Amerika, juist bij het jonge publiek, dat in de verboden liefde tussen twee telgen uit op voet van vijandschap verkerende families een op de Generation X gerichte, meeslepende en actuele sage herkende.

Luhrmann, die in 1992 internationaal de aandacht trok met zijn debuut Strictly Ballroom, winkelde in de supermarkt van de filmgeschiedenis om passende beelden te vinden voor zijn tweede speelfilmregie, het imposante en wervelende William Shakespeare's Romeo & Juliet. De tekst en de handeling staan, zoals de titel al aangeeft, zeer dicht bij het origineel, dat slechts hier en daar wat ingekort werd. De vijfvoetige versregels, die Al Pacino in zijn documentaire Looking for Richard nog zoveel overbodig ontzag inboezemden, worden gewoon met een Amerikaans accent, maar ongewijzigd uitgesproken. De moderne, niet-geletterde kijker krijgt genoeg visuele informatie aangeboden om de handeling moeiteloos te kunnen volgen.

Voor Shakespeare was Verona een zuidelijke, warmbloedige stad, waar al in de eerste akte de zwaarden getrokken worden in straatgevechten tussen leden van de rivaliserende families Capulet en Montague, totdat de vorst tussenbeide komt. Luhrmann zocht de moderne pendant aanvankelijk in Miami, maar vond haar in Mexico-Stad, de basislokatie voor het fictieve en tijdloze Verona Beach. Het centrum bestaat uit twee enorme wolkenkrabbers, die respectievelijk de lichtreclame Capulet en Montague dragen, gescheiden door een bijna even hoog Christusbeeld, gemodelleerd naar dat in Rio de Janeiro. Elke zwaard en dolk is vervangen door een handvuurwapen, vaak gesierd met een beeltenis van de Heilige Moeder. En de vorst is de zwarte hoofdcommissaris van politie, die na overleg met de peetvaders van beide bendes de vrede tracht te bewaren.

Voor Lady Capulet (Diane Venora), Julia's moeder, dacht Luhrmann aan een 'southern belle', in de trant van Blanche Dubois uit A Streetcar Named Desire. Mercutio (Harold Perrineau, de naar zijn vader zoekende zwarte jongen uit Smoke) werd als Romeo's vriend en adviseur een onbekommerde travestiet. Diens monoloog over Queen Mab, de elvenkoningin die muggen hazelnootkoetsen door verliefde hoofden laat voorttrekken, eindigt voor Luhrmann met het uitdelen van een feestpilletje aan Romeo. Zijn bezoek incognito aan het gemaskerde bal van de Capulets, waar hij de fatale liefde opvat voor Julia, filmt Luhrmann dan ook als een XTC-trip, een onbegrensde ervaring.

Het visuele idioom, vormgegeven door de superieure cameraman Don McAlpine, is vaak gefragmenteerd, als in een videoclip. De film begint met een uit het niets oplichtend televisiebeeld, waarop de tekst van het koor uitgesproken wordt door een nieuwslezeres. Maar naast een cavalcade van staccatobeelden à la Natural Born Killers, creëerden Luhrmann en McAlpine ook lange camerabewegingen, zowel woest schuddend als langzaam en gedragen. Het sacrale element krijgt vorm in neonkruizen, kathedralen vol kaarsjes en de gloed van kitsch-bidprentjes. Tussen de lichtreclames wordt soms een flard van Shakespeare's tekst leesbaar.

William Shakespeare's Romeo & Juliet is een feest voor oog en oor, voor geest en lichaam, voor ingewijden en analfabeten. Hoewel de film merkwaardigerwijs slechts een enkele Oscarnominatie kreeg (voor de inderdaad virtuoze art direction), staan nu alle deuren open voor de oorspronkelijk van het theater afkomstige Luhrmann, een veelbelovend nieuw soort filmauteur, die als een van de zeer weinigen barokke Felliniaanse beelden weet te combineren met een sterk gevoel voor taal en ritme en die zowel het schellinkje als de loge kan bekoren.

Briljant is bijvoorbeeld het idee Julia op het gemaskerde bal als engel te verkleden, en Romeo als ridder. Het zijn eenvoudige en suggestieve kostuums, zowel realistisch als symbolisch. Bovendien weet Luhrmann zijn acteurs voortreffelijk te kiezen. Traditioneel moeten Romeo en Julia gespeeld worden door jonge onbekenden met charisma. Van Olivia Hussey en Leonard Whiting, die de wereld aan hun voeten hadden liggen na hun debuut in Zeffirelli's Romeo & Juliet (1968) is sindsdien weinig meer vernomen. De 16-jarige Claire Danes (ze was eerder het ziekelijke zusje in Little Women) en de 21-jarige Leonardo DiCaprio zal de vergetelheid voorlopig niet ten deel vallen. Beiden zijn beginnende supersterren, die genoeg intelligentie en sensualiteit uitstralen om nog heel lang mee te kunnen.

Mokkend in Mantuese ballingschap (een stacaravan in de woestijn) lijkt DiCaprio, een balletje slaand naar de oneindigheid, wel een beetje op James Dean, een zinderende held die sterven moet. Wie als regisseur zulke sterke, zinvol naar Shakespeare én naar de filmgeschiedenis verwijzende filmbeelden weet te verzinnen en bijna vlekkeloos uit te voeren (alleen de slow motion stuit me af en toe tegen de borst), mag terecht doorgaan voor Hollywoods hoop in bange dagen.