NIEUWSSELECTIE  
  KORTE BERICHTEN  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  

NIET ALLEEN voor de ontluisterde landskampioen Ajax komt de winterstop als een opluchting. De hele voetballerij snakt naar een adempauze. Het betaald voetbal zit met een gapend gat aan uitzendrechten en stevige claims van het failliete sportkanaal Sport7. Binnen de KNVB werkt de zogeheten Bende van acht topclubs in het profvoetbal toe naar een schisma. Als om de verwarring compleet te maken, heeft een nieuwe virulente variant van het voetbalvandalisme de kop opgestoken.

Het imbroglio dat is ontstaan, wordt gekenmerkt door een wirwar van verwijten over en weer. Strikt genomen zijn de problemen met Sport7, de rechten en de verdeling afzonderlijke kwesties. Wel kan worden gezegd dat de aanspraak van Feyenoord op de thuiswedstrijden - vlak overigens Ajax en PSV niet uit - heeft gefungeerd als katalysator. Dat was de dag voor Kerst nog weer de reden voor het interimbestuur van de sectie betaald voetbal om zijn onderhandelingsmandaat terug te geven. Staatsen c.s. had aanvankelijk nog gedacht de collectieve rechten veilig te kunnen stellen door een snelle statutenwijziging. Maar begin deze maand beloofde minister Wijers (Economische Zaken) op spectaculaire wijze roet in het eten te gooien. Met een beroep op het Europese recht waarschuwde hij dat gezamelijke uitbating van uitzendrechten in strijd is met het mededigingsrecht. Statutenwijziging of niet.

DE WERKELIJKHEID is niet zo duidelijk als Wijers het voorstelde. Zo zijn de bezwaren tegen de collectieve regeling van voetbalrechten in Engeland, dat hij als afschrikwekkend voorbeeld opvoerde, nog onder de rechter. De Europese Commissie heeft in juli al wel een breed onderzoek naar de sportrechten aangekondigd, maar dat heeft vooral betrekking op mogelijke kartelvorming bij de omroep. Dat is een nuttige waarschuwing dat het verbod van misbruik van machtpositie geldt voor beide partijen in de strijd om de tv-rechten. Maar het Europese onderzoek betreft wel precies het spiegelbeeld van het KNVB-probleem.

De kern van dat probleem is dat topclubs een klasse apart zijn, maar het toch niet kunnen stellen zonder de anderen. Een competitie spelen in je eentje gaat niet. Het wedstrijdschema en de uitzendtijden gaan de zeggenschap van de individuele deelnemers onmiskenbaar te boven. Waarom zou dat ook niet gelden voor de uitzendrechten als zodanig? Het klassieke antwoord op deze vraag is dat vrije mededinging tussen de sportaanbieders helpt de prijzen te drukken. En dat is in het voordeel van de mediaconsument. Dat deze niet gediend is van dwangverkoop en prijsopdrijving heeft Sport7 bewezen.

In zijn hoedanigheid van sportliefhebber heeft dezelfde consument er anderzijds juist belang bij dat het voetbal de rijen sluit, zodat ook de gewone clubs kunnen meeprofiteren van de topclubs. De bovenlaag is op zijn beurt niet te beroerd te putten uit veelbelovend spelersmateriaal in de lagere regionen. Een tegenprestatie in de vorm van hoge transfersommen is nu net op losse schroeven gezet door het Europese Hof van Justitie in de geruchtmakende zaak-Bosman. Toch erkende dit hof de waarde van een zekere solidariteit. Ten minste één gezaghebbend Europees jurist heeft daarbij veelbetekenend gewezen op uitzendrechten als alternatieve bron van inkomsten.

HOEVER DE samenwerking binnen een bond precies mag gaan, is in het mededingingsrecht nog een onopgelost vraagstuk. Niet alleen voor het voetbal; ook het vrijwillig filiaalbedrijf (samenwerkende winkels) kan er over meepraten. Een herschikking van de verhoudingen binnen het betaald voetbal lijkt intussen onvermijdelijk. Daarvoor zijn de verschillen te groot tussen de topclubs met hun Europese ambities en eersteklassers in lagere regionen met slechts een paar honderd toeschouwers op de tribune. De Bende van acht belooft in elk geval hetzelfde probleem tegen te komen als de KNVB. Ook binnen een superliga bestaan verschillen in marktwaarde. De vrije mededinging verzet zich er tegen dat de goedkopere onderdelen meeliften met de dure publiekstrekkers. De verslaving aan uitzendrechten die culmineerde in het avontuur met Sport7 is ook een wankele basis voor overleving.

De topclubs produceren niet alleen topvoetbal. Zij zijn ook een belangrijke bron van wedstrijden met een verhoogd risico van voetbalvandalisme. Wat de nieuwe structuur, waarover voorzitters van topclubs rond een goede dis graag filosoferen, ook wordt, er zullen zeker nadere eisen aan moeten worden gesteld met betrekking tot de veiligheid in en om de stadions. De clubkaart die daaraan een bijdrage zou moeten leveren is toch weer voornamelijk uitgedraaid op een marketinginstrument. Maar topvoetbal is méér dan marketing en merchandising, skyboxen en tv-rechten.