NIEUWSSELECTIE  
  KORTE BERICHTEN  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  
S e l e c t i e

DOOR KESTER FRERIKS
Remco Campert heet de dichter te zijn van het understatement, van de onderkoelde notitie, van het geringe, trefzekere woord en het kleine gebaar. Toch, wie de documentaire Het alfabet van Remco Campert ziet, een film door Hans Keller en Campert zelf, ontdekt een heel andere dichter: namelijk iemand van het grote woord, dat weleens uit de poëzie is verbannen. Van Campert verwacht niemand zinswendingen waarin staat 'groot hartstochtelijk verlangen' en 'verlangen naar de overkant'. Bovendien zijn Campert en zijn melancholie zo nadrukkelijk in de film aanwezig, dat er nauwelijks nog van een dichter gesproken kan worden die het 'grote gebaar schuwt'.

Ik geloof, inderdaad, dat ik zelden een film zag zo vervuld van droefgeestigheid als deze. En die droefgeestigheid is prachtig! Hans Keller maakt van de dichter Campert, woonachtig in Amsterdam, vooral een reiziger, een man levend in hotelkamers die voor hem, zoals hij erkent, tijdelijke verblijfplaatsen zijn tussen twee gedichten in. De camera filmt Campert vooral vaak van achteren, zodat wij met hem over zijn schouders meekijken naar wat de dichter ziet: een boot op het Gardameer die een jeugdherinnering vervult, stadsbeelden van New York, het Berlijn door nieuwbouw verwoest, de verlaten, barre Ierse westkust. Ook tal van historische filmopnamen, zoals uit Straight no Chaser en een meeslepend fragment over de Engelse posterijen, nemen de kijker mee naar Camperts wereld.

Bron van de film is de dichter op zoek naar zijn verleden, gesymboliseerd door de dood van zijn moeder. Campert heeft in een gedicht over haar geschreven dat zij zich erover verbaast dat hij rondloopt in haar huis. Keller filmt Campert in een verlaten, Amsterdams huis waar ineens de telefoon rinkelt. Campert neemt op en een vrouwenstem die klinkt als van gene zijde vraagt hem wat hij, de zoon doet, in haar huis. Het is een mooie, intense verbeelding van een gedicht.

Het alfabet van Campert heeft niets van doen met een traditioneel auteursportret. Campert wordt niet geïnterviewd, hij geeft geen poëtica ten beste. Maar dat verhindert niet dat we veel over hem te weten komen, zelfs, denk ik, meer dan we in een gangbaar schrijversportret zouden vinden. De beelden zijn als de gedichten zelf, helder en op veelbetekenende wijze doortrokken van gemoedsstemmingen.

Hotelkamers vormen het vanzelfsprekende decor van Camperts omzwervingen. Ergens zegt hij dat hij een gedicht op zijn jas zou willen schrijven, zijn lange jas en de rode sjaal die even vaak op hotelbedden liggen als hijzelf. Inderdaad, in het leven van Campert bestaan er kennelijk geen kapstokken om een jas aan op te hangen. Campert laat ook anderen aan het woord: Hugo Claus, de dichtervorst, houdt een speelse, licht-ironische verhandeling over de bloedworst en hoe alleen Vlamingen die kunnen maken en zeker niet de Nederlanders. De Ierse poëet Seamus Heany vertelt over het Dublin van James Joyce en actrice Kitty Courbois leest een boodschappenlijstje voor ter bereiding van een heerlijk gerecht. Courbois zien we ook terug, vele jaren jonger, in een filmfragment van Het Gangstermeisje, naar de gelijknamige roman van Campert.

Hans Keller en Campert hebben met deze verfilming van Het alfabet iets bijzonders gemaakt, als het ware een nieuwe stijl en genre gevonden. Het is niet de registratie van zoiets ongrijpbaars als iemands dichterlijke universum, wel de verbeelding daarvan. Campert krijgt de plaats die hij het liefste inneemt: de dichter die rondreist, verdoold is, voorgoed ontheemd is geraakt na het vertrek uit het lege huis van zijn moeder, en die in de poëzie weer een nieuw thuis hoopt te vinden, dat, onvermijdelijk en noodlottig, slechts tijdelijke beschutting kan bieden.

Het alfabet van Remco Campert. Woensdag 25 december, Ned.3, 22.08u-23.39u.