NIEUWSSELECTIE  
  KORTE BERICHTEN  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  

Door onze redacteur RAYMOND VAN DEN BOOGAARD
ROTTERDAM, 9 DEC. Voetballiefhebbers die zich nu verheugen over de ondergang van Sport7 omdat ze denken dat de tijden van bijna-gratis televisievoetbal herleven, zullen vlug van een koude kermis thuiskomen. Ook al lijkt de Nederlandse mediawetgeving de publieke omroep te verzekeren van summiere wedstrijdsamenvattingen, al het andere is op de wereldmarkt voor programmarechten te veel geld waard om nog voor bijna-niets beschikbaar te stellen.

Live-verslagen van hele wedstrijden zien, al of niet op een themakanaal of als pay per view, zal in de naaste toekomst vele malen duurder worden dan de oprichters van Sport7 ooit in de zin hadden. De opmerking vrijdag van Jan Timmer, president-commissaris van Sport7, dat televisievoetbal duurder zal worden, moet buitengewoon serieus worden genomen.

Het zijn de technische ontwikkelingen die de gedachte aan geweldig profijt teweeg hebben gebracht en ertoe leiden dat tot voor kort ongekende bedragen werden neergeteld voor de televisierechten van populaire sporten. Tegen relatief geringe kosten - de aanvangsinvesteringen even buiten beschouwing gelaten - is het mogelijk de thans nog aan een handjevol radio- en televisiezenders gewende mediaconsument te bombarderen met ongekende hoeveelheden programma's - per kabel, per satelliet, per telefoon desnoods.

De digitale datacompressie die een en ander mogelijk maakt gaat gepaard met de ontwikkeling van techniek voor tweewegverkeer. De individuele mediaconsument is in staat - wederom per kabel, per telefoon of desnoods per satelliet - zijn voorkeuren of bestellingen kenbaar te maken voor een zender of voor een bepaald programma. Technisch heeft de audiovisuele industrie zijn zaakjes prima voor elkaar. Techniek is echter niet voldoende: er moet ook nog een programma-inhoud komen die de klant tot kopen aanzet.

Eén manier om de nieuwe technische mogelijkheden te benutten is het exploiteren van zogeheten niche markets: specifieke behoeften van bepaalde, soms heel kleine groepen consumenten, waarin de vertrouwde, bijna steeds op breed publiek gerichte zenders niet voorzien. Op deze wijze ontstaan televisiezenders die bijvoorbeeld uitsluitend weerberichten, nieuws, documentaires of natuurfilms uitzenden. Maar het grote geld, zo is de communis opinio in de audiovisuele industrie, kan toch vooral met bioscoopfilms en sport worden verdiend - programmasoorten waarnaar massale vraag bestaat.

Anders dan bij de televisie waaraan we tot nu toe gewend waren, is het in de televisie-industrie van de toekomst niet meer van absoluut belang hoeveel mensen er kijken. Een onderneming als Sport7, waarbij de inkomsten moesten komen van een mix van abonnementsgeld en hoge kijkcijfers (waardoor reclame kan worden verkocht) is in deze wereld eigenlijk al een achterhaald concept. Voetbaltelevisie wordt pas echt commercieel interessant als elke belangrijke wedstrijd als pay per view kan worden verkocht. In Frankrijk en Italië gebeurt dit al: met behulp van digitale satelliettelevisie is elke wedstrijd uit de hoogste klasse betaald voetbal thans als pay per view beschikbaar.

Op grond van de hooggespannen winstverwachtingen stijgen over de hele wereld de bedragen die voor de uitzendrechten van films en sport worden betaald. Tot voor kort vrijwel vergeten filmarchieven van de oude studio's in Hollywood bijvoorbeeld gaan voor veel geld van hand tot hand. Ook de televisierechten van belangrijke sporten zijn heel veel geld waard - dat had de KNVB eerder dit jaar goed gezien. Nu Sport7 die rechten niet langer wil hebben, zal het de rechthebbenden vermoedelijk niet veel moeite kosten kopers te vinden, eventueel in het buitenland. Een consortium van NOS, HMG, Filmnet en SBS lijkt nu te denken die rechten voor een prikje op de kop te kunnen tikken - maar het zou voor de KNVB en de clubs uiterst onverstandig zijn zich voor langere tijd vast te leggen. De prijzen stijgen immers nog steeds.

Lang niet altijd hoeft het daarbij te gaan om kopers die zelf dat voetbal op eigen zenders gaan uitzenden: in de mondiale handel in programmarechten kan een koper altijd later nog zien aan wie hij zijn rechten incidenteel of op grond van een sublicentie doorverkoopt. Op die manier heeft de Duitse mediamagnaat Leo Kirch dit jaar bijvoorbeeld voor 3,75 miljard gulden de wereldrechten WK-voetbal in de jaren 2002 en 2006. Zijn bedoelingen daarmee zijn zeker niet van filantropische aard en het is dan ook zeer de vraag waar in Nederland deze televisiebeelden terecht zullen komen.

Het was trouwens veelzeggend dat de pay-per-view-rechten van het Nederlands betaald voetbal, na een periode van onzekerheid, geen deel bleken uit te maken van het contract tussen de KNVB en Sport7. Het zijn ook die rechten die de werkelijke inzet zijn van het conflict binnen de KNVB tussen Ajax en Feyenoord aan de ene kant, en de rest van de clubs aan de andere. Voor de wedstrijden van topclubs zal straks immers een hogere pay-per-view-prijs gevraagd kunnen worden dan voor die van andere clubs.

Sport7 is onder andere mislukt omdat het zich geconfronteerd zag met een massale afkeer van het publiek. Die kopersstaking lijkt vooral een specifiek Nederlands verschijnsel: in geen van de grote Europese landen hebben pogingen om populaire televisiesporten economisch uit te baten zoveel massale afkeer teweeg gebracht. Het lijkt dus zeer onwaarschijnlijk dat de investeerders in televisierechten zich door deze ervaringen zullen laten afschrikken - de handel op dit gebied is internationaal van karakter en in hoge mate speculatief.

Ook het feit dat door het hele gedoe rond Sport7 in Nederland opeens een miljoen Nederlanders minder naar voetbal op televisie bleken te kijken, is voor mediaondernemers niet van veel belang. Het concept van pay per view gaat er sowieso van uit dat de mensen veel minder televisie zullen kijken en de kijkers voor dat mindere meer zullen betalen: als degenen die overblijven maar voldoende gemotiveerd zijn om een toegangsprijs voor een televisiewedstrijd te betalen die uitzending rendabel maakt.

In Nederland lijken overheid en wetgevers zich veel voor te stellen van de mogelijkheden om voetbal en mogelijk ook andere sporten als een soort van essentieel cultuurgoed te kunnen veiligstellen voor de publieke omroep. Ook het Europese Parlement heeft zich onlangs in die richting uitgesproken. Of wetgeving op dit gebied veel kan bewerkstelligen is de vraag: de handel in programmarechten is gemondialiseerd, en in een economische omgeving die gericht is op vrij verkeer van goederen en diensten lijken wettelijke beperkingen problematisch.

De mate waarin in Nederland de competitie betaald voetbal op niet- betaaltelevisie te zien valt, is naar Europese maatstaven trouwens uitzonderlijk. Eerder lijkt bijvoorbeeld de Franse situatie als maatstaf te kunnen gelden: samenvattingen van enkele seconden op de publieke kanalen, uitgebreidere wedstrijdverslagen op een abonnee-kanaal, alle live-verslagen als pay per view.