NIEUWSSELECTIE  
  KORTE BERICHTEN  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  

In 20 theaters.

Aartspessimist Mike Leigh won Gouden Palm voor tragikomedie met goede afloop

Tragische levens, harten van goud

Door PIETER STEINZ
Tragische mensen met tragische levens zijn de specialiteit van de Engelse regisseur Mike Leigh (1943). Sinds zijn debuut in 1971 maakte hij een dozijn lange speelfilms waaruit een somber stemmend beeld oprijst van de Britse lagere klassen. Het typische Leigh-personage is een kansarme sappelaar die, gemangeld door de samenleving, zijn eigen leven en dat van zijn naasten kapot maakt. Iedereen die drie jaar geleden het veelgeprezen Naked zag, herinnert zich Johnny: de aan lager wal geraakte intellectueel die zijn wanhoop verbergt onder sarcasme en als een doorgedraaide misantroop rondstruint tussen de puinhopen van het Thatcherisme.

Hoewel er veel te lachen valt in tragikomedies als Naked en High Hopes (1988), staat Mike Leigh bekend als een aartspessimist; bij hem overheersen, om de titel van zijn debuut aan te halen, de 'bleak moments'. Leighs nieuwe film Secrets and Lies, dit jaar in Cannes bekroond met de Gouden Palm, zal daar verandering in brengen. De ellende wordt als vanouds opgestapeld, maar het end is happy en de personages hebben harten van goud - hoe onaangenaam de meeste zich aanvankelijk ook mogen voordoen.

Het in Londen gesitueerde Secrets and Lies concentreert zich op de ongelukkige levens van een broer en een zus die uit elkaar gegroeid zijn. Maurice is een goeiige portretfotograaf die materieel niets te klagen heeft, maar die lijdt onder kinderloosheid en de slechte relatie tussen zijn vrouw Monica en zijn zuster. Cynthia is een neurotische veertiger die samen met haar 21-jarige dochter (kind van een weggelopen vader) een armoedig en door ruzies beheerst bestaan leidt in een vervallen arbeiderswijk.

Het leven van Cynthia, en later dat van Maurice, verandert volkomen met een telefoontje van Hortense, een jonge zwarte opticien die er na de dood van haar adoptie-ouders achter is gekomen dat Cynthia haar natuurlijke moeder is. De in haar slonzigheid aandoenlijke Cynthia (roerend gespeeld door Brenda Blethyn, die in Cannes de prijs voor de beste actrice kreeg) bloeit op door het contact met Hortense. Eerst houdt zij de vriendschap geheim, maar ze kan het toch niet laten om haar hervonden dochter onder een valse identiteit mee te nemen naar een barbecue bij Maurice en zijn vrouw. Het wordt een cathartische bijeenkomst waarop schoon schip wordt gemaakt met alle 'geheimen en leugens' die de familieverhoudingen al jaren verzieken.

De moraal van Secrets and Lies - ten overvloede door Hortense samengevat als 'It's best to tell the truth; that way nobody gets hurt' - is naïef-sentimenteel, en de dramatiek in het laatste kwartier gaat af en toe de perken te buiten; ik ben vast niet de enige die zijn tenen kromt bij de scène waarin Maurice (Timothy Spall) vertwijfeld uitroept 'We're all in pain; why can't we share each others' pain?' en iedereen elkaar snikkend in de armen valt. Toch zou het onzinnig zijn om een film van bijna tweeëneenhalf uur te beoordelen op een paar minder gelukkige momenten. Tot aan de met tranen overgoten barbecue is Secrets and Lies een subliem opgebouwd en psychologisch overtuigend drama, waarin zonder een greintje gemaaktheid geacteerd wordt: door Leigh-oudgedienden als Blethyn, Spall en Marianne Jean-Baptiste (Hortense), maar ook door Phyllis Logan als de tragische pin Monica, en Claire Rushbrook als de gekwelde, onaangepaste dochter. Mike Leigh staat erom bekend dat hij pas met filmen begint nadat hij weken met zijn acteurs gepraat en geïmproviseerd heeft. Het is een werkwijze die de in het scenario verankerde authenticiteit van Secrets and Lies nog versterkt heeft. Sommige van de strak en adynamisch gefilmde scènes (vooral die tussen Cynthia en haar twee zo verschillende dochters) zijn de 'slices of life' waarnaar Leigh zegt te streven; andere, zoals die waarin Maurice in zijn winkel geconfronteerd wordt met zijn verlopen compagnon van vroeger, zijn perfecte, op zichzelf staande korte speelfilms.

Secrets and Lies is geen film die Naked doet vergeten, al was het alleen maar door het ontbreken van de grimmige humor die Leighs vorige film zo goed maakte.

Ook het al te rooskleurige einde is weinig overtuigend - een bewijs hoe moeilijk het is om een goede afloop niet sentimenteel te maken. Desondanks is Leighs nieuwste bespiegeling over het menselijk onvermogen zowel integer als indringend; ik zou liegen als ik zei dat ik er niet door geraakt was.