U kijkt naar de website van NRC Handelsblad gedurende de periode 1995-2001. Bezoek ook de de huidige site.
    O P I N I E  
NIEUWS  | TEGENSPRAAK  | SUPPLEMENT  | AGENDA  | ARCHIEF  | ADVERTENTIES  | SERVICE 

  NIEUWSSELECTIE  
  KORTE BERICHTEN  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  

H O O F D A R T I K E L :
Bijeen in Lissabon


EENS WAS DE Conferentie over Veiligheid en Samenwerking in Europa de enige formele continue gesprekslijn tussen Oost en West. Nu is haar opvolger, de Organisatie met bijkans dezelfde naam, het enige formele bindmiddel tussen landen van Vancouver tot Vladivostok. Natuurlijk zitten de Russen als kandidaat-lid aan de tafel van de Groep van Zeven en ook zijn er de Samenwerkingsraad van de NAVO en het Partnerschap voor de Vrede van het Atlantisch Pact, maar slechts de OVSE vermag alle lidstaten op voet van gelijkwaardigheid samen te brengen.

Vierenvijftig lidstaten van de OVSE zijn vandaag in Lissabon bijeengekomen. Zij vergaderen volgens een afgesproken agenda. Van meer betekenis is de vraag wat de bijdrage van deze organisatie voor de Europese veiligheid is geweest en in de toekomst nog kan zijn. De omstandigheden in de OVSE-landen zijn niet in balans. De grootste Europese lidstaat, Rusland, lijdt aan een ernstige bestuurscrisis, de economische tekenen zijn voor verschillende uitleg vatbaar. In Wit-Rusland worden de regels van de parlementaire democratie met voeten getreden. In de Joegoslavische hoofdstad Belgrado gaat de oppositie massaal de straat op in de hoop zo een einde te kunnen maken aan de electorale malversaties van Milosevic. Op de OVSE-top in Lissabon is het ,,bien étonnés de se trouver ensemble'' ruim van toepassing.

DE OVSE/CVSE heeft vanaf haar ontstaan een hybride karakter gekend. Aanvankelijk was het haar opdracht tussen de beide kampen waarin Europa verdeeld was een gesprek op gang te brengen en gaande te houden teneinde een gevaarlijke ontsporing van de gespannen verhoudingen te voorkomen. Tegelijkertijd veroorzaakte de zogenoemde vierde mand - de verdediging van de rechten van de mens waartoe alle deelnemers aan de Conferentie zich hadden verplicht - voor vergroting van de spanning. Uiteindelijk bleek hiermee het explosief te zijn aangebracht dat leidde tot de ontwrichting van het communistische stelsel in bijkans heel Oost-Europa en zelfs in de Sovjet-Unie zelf.

Ook nu worden de leiders in Lissabon geconfronteerd met een dilemma: is de OVSE in de eerste plaats bedoeld om de 'natuurlijke' spanningen tussen regimes en tussen bevolkingsgroepen te beheersen of is haar voornaamste taak de opbouw van de rechtsstaat in de aangesloten landen zodat de intenties van de vierde mand kunnen worden verwezenlijkt? Beide oogmerken kùnnen in elkaars verlengde liggen, maar dat is niet automatisch het geval.

Een voorbeeld: om aan het geweld in Bosnië een eind te maken is in Dayton een akkoord gesloten met de voornaamste aanstichter van alle ellende, de Servische president Milosevic. Dat akkoord verzekert de man van de macht op een moment dat de bewoners van Belgrado tegen hem in verzet komen. De OVSE heeft Joegoslavië destijds geschorst wegens het Servische optreden in Kroatië en vervolgens in Bosnië. Tegelijkertijd is de OVSE belast met de uitvoering van het civiele deel van de overeenkomst van Dayton, zoals de organisatie van verkiezingen. Formeel zit het Joegoslavische regime bij de OVSE in de strafbank, maar tegelijkertijd onderhouden de voornaamste OVSE-leden en -vertegenwoordigers er op praktische gronden intensieve betrekkingen mee. Tenslotte zijn Milosevic en de Bosnische Serviërs nog altijd de gevaarlijkste (tegen)spelers op de Balkan.

ZEVEN JAAR na de val van de Muur blijkt het optimisme uit die tijd te moeten worden bijgesteld. Het communisme als staatsinstelling mag opmerkelijk vreedzaam geschiedenis zijn geworden, de geboorte van democratie en vrije markt verloopt heel wat trager en moeizamer dan destijds verwacht. Dat verschaft de OVSE wellicht een duurzame bestaansreden als gespreksforum. Maar sinds de hoopgevende conferentie van Parijs nu zes jaar geleden was er zo vaak sprake van geweld, misdadigheid, machtsmisbruik en schending van gesloten overeenkomsten dat daardoor alleen al het karakter van de organisatie ingrijpend is veranderd. De OVSE is weer wat zij bij het begin van haar bestaan was: een in zichzelf verdeeld gezelschap verkerend in een chronische impasse.

NRC Webpagina's
2 DECEMBER 1996


    Bovenkant pagina

NRC Webpagina's © NRC HANDELSBLAD (web@nrc.nl)