NIEUWSSELECTIE  
  KORTE BERICHTEN  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  

CHINA MAAKT HET de regering-Clinton niet gemakkelijk. Aan de vooravond van een bezoek van minister Christopher aan Peking is de Chinese dissident Wang Dan, een van de leiders van het studentenprotest van 1989, tot elf jaar gevangenisstraf veroordeeld. Daarmee hebben de Chinese leiders als het ware een voorschot genomen op de 'kritische dialoog' over de rechten van de mens die de Amerikaanse gast opnieuw met hen wil aangaan. Een eerder bezoek van Christopher, een tweeëneenhalf jaar geleden, liep stuk op dat thema. Een gesprek tussen een vooraanstaande dissident en een hoge Amerikaanse diplomaat in de marge van die visite verleidde het regime tot een golf van arrestaties, praktisch onder de ogen van Clintons afgezant. Christopher moest enkele dagen later met hoon overladen en onverrichterzake huiswaarts keren.

Inmiddels heeft Washington een 'Chinese muur' opgetrokken tussen zijn handelsbetrekkingen met Peking en zijn streven de rechten van de mens in dat land erkend te krijgen. In de praktijk wil dat zeggen dat het niet nakomen van afspraken over normen en waarden, anders dan in het verleden, niet meer wordt afgestraft met sancties en boycots. Anders gezegd, het beleid voor de rechten van de mens is op de tweede plaats gekomen. Christopher moet het nu van de goodwill van zijn gastheren hebben, en dat blijft, gezien de veroordeling van Wang Dan, een schaars goed. De lobby's in de Verenigde Staten voor de rechten van China's dissidenten, de Tibetanen voorop, hebben het nakijken.

DE CHINESE LEIDERS van hun kant hebben een aantal eisen voor de Amerikanen klaargelegd. Zo wil China worden toegelaten tot de Wereld Handels Organisatie (WTO) waardoor het recht van meespreken krijgt in alle handelszaken van mondiaal belang. Bovendien verlangt het opheffing van de resterende sancties die het sinds 1989 zijn opgelegd. Maar voorlopig ziet het er niet naar uit dat de Chinezen, teneinde toezeggingen los te weken, van hun kant de koppeling met kwesties betreffende de rechten van de mens zullen willen herstellen die de Amerikanen nu juist hebben opgegeven.

Een aantal factoren spelen de Chinese leiders in de kaart. De belangrijkste op korte termijn is dat de Amerikaanse verkiezingen achter de rug zijn als Christopher in Peking arriveert. Dat betekent dat zakelijke en politieke belangen gemakkelijker de overhand krijgen op kwesties van normen en waarden. In de zienswijze van het Clinton-team lopen de zakelijke en de politieke belangen min of meer parallel. Het axioma dat het Amerikaanse beleid ten aanzien van Moskou bepaalt, beheerst ook de relaties met Peking: economische vooruitgang en integratie in de wereldmarkt leiden nagenoeg automatisch naar liberalisering en democratisering van respectievelijk de Russische en de Chinese samenleving. Wensen op de korte termijn, bijvoorbeeld over een incidentele dissident, mogen niet in de weg worden geplaatst van de voorziene ontwikkeling op de lange termijn.

KRITIEK OP DEZE strategie komt niet alleen van de actievoerders voor de rechten van de mens, zoals Human Rights Watch. Er bestaat in de Verenigde Staten nog altijd een groot wantrouwen over China's aspiraties. En niet ontkend kan worden dat Peking dat wantrouwen van tijd tot tijd voedt. De dreigementen eerder dit jaar tegen Taiwan geuit, de openlijke manier waarop de zaken in Hongkong naar Pekings hand worden gezet, China's claims op omstreden eilandengroepen voor zijn kusten, wapenhulp aan Amerika vijandige regimes - het zijn allemaal zaken die het de regering-Clinton niet gemakkelijker maken om haar politiek van strategische toenadering thuis ongeschonden aanvaard te krijgen.

Christophers aanstaande bezoek zal geen einde maken aan de dilemma's waarvoor Amerika zich in zijn relaties met China ziet geplaatst. Die betrekkingen hebben een eigen conjunctuur en zij worden voor een belangrijk deel bepaald door dat wat de Chinese leiders in eigen land en in de eigen regio opportuun achten, een opportuniteit die bovendien wordt gevoed door een permanente machtsstrijd tussen de leiders onderling.

Vermoedelijk zal de Amerikaanse bezoeker ditmaal alles in het werk willen stellen om een herhaling van het debacle van 1994 te voorkomen. En helaas voor hem: daarvan zijn de gastheren zich maar al te bewust.